Հայոց ցեղասպանության ճանաչման բանաձևն ընդունվեց ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատում (տեսանյութ)
Հոկտեմբերի 29-ին ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատը ձայների ճնշող մեծամասնությամբ ընդունեց Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող թիվ 296 բանաձևը:
Ճանաչման հետ մեկտեղ այն կոչ է անում միջոցներ ձեռնարկել Ցեղասպանության ժխտման դեմ ու կրթական ծրագրերի միջոցով խրախուսել Ցեղասպանության մասին տեղեկացվածությունն ու հանրային ընկալման մեծացումը:
Բանաձևի օգտին քվեարկեց 405 կոնգրեսական, որոնցից 226-ը ներկայացնում են Դեմոկրատական կուսակցությունը, 178-ը՝ հանրապետականներ են, մեկը`՝ անկախ օրենսդիր: Դեմ են արտահայտվել հանրապետական 11 կոնգրեսականներ: Բանաձևը Ներկայացուցիչների պալատի օրակարգ են ներկայացրել դեմոկրատ կոնգրեսական Ադամ Շիֆն ու հանրապետական Գաս Բիլիրակիսը:
Քվեարկությունից առաջ Ներկայացուցիչների պալատում ընթացավ երկու մասից բաղկացած քննարկում: Ելույթներով հանդես եկան մի քանի տասնյակ կոնգրեսականներ: Բանաձևի համահեղինակ են 137 օրենսդիր` երկու կուսուկցություններից:
Վերջիններիս ելույթներն աչքի ընկան Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևի աջակցությամբ, Օսմանյան կայսրությունում ԱՄՆ դեսպան Հենրի Մորգենթաուի հիշողույունների մեջբերմամբ, վերջերս Թուրքիայի կողմից Սիրիայի քրդերի դեմ գործողությունների կոշտ քննադատությամբ ու 1915 թվականի և մերօրյա զարգացումների միջև զուգահեռների անցկացմամբ:
Բանաձևի համահեղինակ, դեմոկրատ կոնգրեսական Ադամ Շիֆն իր հուզիչ ելույթում ընդգծեց, որ երբեէ ուշ չէ ճանաչել Ցեղսպանությունը, սակայն այսօր այս քայլը էլ ավելի արդիկան է`՝ կապված Սիրիայում Թուրքիայի գհործողությունների հետ: Կոնգրեսականը ընդգծում է` Հայոց ցեղասպանության փաստը որևէ կասկած չի հարուցում:
«Մենք չենք կարող ընտրել, թե մարդկության դեմ կատարած որ ոճրի ճանաչումը սատարենք, իսկ որը՝ ոչ: Մենք չենք կարող լռեցվել օտար տերության կողմից, սակայն այն, ինչ կարող ենք անել և պարտավոր ենք, փաստելն է, որ Օսմանյան կայսրությունը իրականացրել է այս սարսափելի հանցանքը հայերի դեմ: Սակայն նրանց արշավը տապալվել է: «Երբեք այլևս» կոչի հետ մեկտեղ այսօր կարող ենք ասել «Երբեք այլևս չենք լռելու»,- հայտարարեց կոնգրեսկան Շիֆը:
Մեծամասնության ղեկավար, դեմոկրատ կոնգրեսական Սթենի Հոյերն իր ելույթում ափսոսանք է հայտնել, որ Թուրքիան չի հետևել Գերմանիայի օրինակին և չի ճանաչել Ցեղասպանությունը:
«Սա հակաթուրքական բանաձև չէ: Սա պատմական իրադարձության մասին բանաձև է, որը եթե չճանաչվի, ապա նման ոճիրները կարող են կրկնվել»,- նշել է Սթենի Հոյերը:
Ի աջակցություն բանաձևի հանդես է եկել նաև Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ Նենսի Փելոսին, ով երախտագիտություն հայտնեց այս օրինագծի առաջադրման համար՝ ընդգծելով, դրա կարևորությունը:
«Ինչպես գրում էին այդ օրերի միջազգային դիտորդները, դա ռասայական բնաջնջման ոճիր էր, որը մենք որպես ազատատենչ ժողովուրդ, բարոյապես պարտավոր ենք ճանաչել» ,- նշել է խոսնակը:
Ելույթ ունեցող կոնգրեսականների թվում էին նաեւ հայկական արմատներ ունեցող կոնգրեսկաններ Աննա Էշուն ու Ջեքի Սփիըրը, Հայկական հանձնախմբի համանախագահ Ֆրենք Փալոնը, արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Էլիոթ Էնգելն ու բազմաթիվ այլ կոնգրեսականներ: Բացառությամբ մեկ ելույթից, բանաձևի վերաբերյալ բոլոր ելույթները կարևորում էին Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչելու անհրաժեշտությունը ԱՄՆ կողմից:
Նույն օրը Ներկայացուցիչների պալատը ձայների ճնշող մեծամասնությամբ ընդունեց մեկ այլ օրինագիծ, որով հավելյալ պատժամիջոցներ սահմանեց Թուրքիայի նկատմամբ՝ Սիրիայի քրդական ուժերի դեմ գործողություններ ծավալելու համար:
----------------------------------------------
Բանաձևի ոչ պաշտոնական թարգմանություն՝ ՀՑԹԻ ավագ գիտաշխատող, պ.գ.թ. Ռոբերտ Թաթոյանի կողմից․
«Հաստատելով Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ Միացյալ Նահանգների արձանագրությունները» (Affirming the United States record on the Armenian Genocide) վերնագիրը կրող փաստաթղթում ասված է.
«Քանի որ Միացյալ Նահանգները կարող է հպարտանալ 1915 - 1923 թթ. Օսմանյան կայսրության կողմից 1,5 միլիոն հայերի սպանությունը՝ Հայոց ցեղասպանությունը, ճանաչելու և դատապարտելու, ինչպես նաև հայերին, հույներին, ասորիներին, քաղդեացիներին, սիրիացիներին, արամեացիներին, մարոնիտներին և ցեղասպանությունը վերապրած այլ քրիստոնյաներին փրկություն ցուցաբերելու իր պատմական անցյալի համար,
Քանի որ 1913-1916 թթ. Օսմանյան կայսրությունում Միացյալ Նահանգների դեսպան Հենրի Մորգենթաուն կազմակերպել և առաջնորդել է բազմաթիվ երկրների պաշտոնատար անձանց բողոքի գործողություններն ընդդեմ այն, ինչը նա բնութագրել է որպես կայսրության կողմից «ազգի ոչնչացմանն ուղղված արշավ», և 1915 թ. հուլիսի 16-ին Միացյալ Նահանգների պետքարտուղար Ռոբերտ Լանսինգի կողմից նա հրահանգ է ստացել, որ «Պետքարտուղարությունը հավանություն է տալիս հայկական հետապնդումների դադարեցմանն ուղղված ...ձեր գործողություններին»,
Քանի որ նախագահ Վուդրո Վիլսոնը խրախուսել է «Մերձավոր Արևելքի նպաստամատույց» կազմակերպության ձևավորումը, որը հաստատվել է Կոնգրեսի ակտով և որը 1915-1930 թթ. ընթացքում հավաքել է 116,000,000 դոլար (2019 թ. արժեքով՝ ավելի քան 2,500,000,000 ԱՄՆ դոլար) և Սենատն ընդունել է այս կոտորածները դատապարտող բանաձևեր,
Քանի որ Ռաֆայել Լեմկինը, որը 1944 թ. սահմանեց «ցեղասպանություն» եզրույթը և որը կանգնած էր ՄԱԿ-ի «Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու և պատժելու մասին» կոնվենցիայի ակունքներում, հայկական դեպքը վկայակոչում էր որպես 20-րդ դարի ցեղասպանության ակնառու օրինակ,
Քանի որ, ինչպես ներկայացված է Միացյալ Նահանգների Հոլոքոստի թանգարանում, Ադոլֆ Հիտլերը 1939 թ. իր հրամանատարներին առանց որևէ դրդապատճառի Լեհաստանի վրա հարձակումը հրահանգելու ժամանակ ի չիք դարձրեց բոլոր առարկություններն՝ ասելով. «Ի վերջո, ո՞վ է այսօր խոսում հայերի ոչնչացման մասին»՝ հիմք դնելով հրեաների Ողջակիզման համար,
Քանի որ Միացյալ Նահանգները պաշտոնապես ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը՝ 1951 թ. մայիսի 28-ին Միացյալ Նահանգների Կառավարության կողմից «Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու և պատժելու մասին» կոնվենցիայի վերաբերյալ Արդարադատության միջազգային դատարան ուղարկված գրավոր հայտարարության, նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանի՝ 1981 թ. Ապրիլի 22-ի №4838 հայտարարության և ԱՄՆ Կոնգրեսի երկու պալատների՝ 1975 թ. ապրիլի 8-ի №148 և 1984 թ. սեպտեմբերի 10-ի №247 համատեղ բանաձևերի միջոցով,
Քանի որ «Էլի Վիզելի Ցեղասպանության և վայրագությունների կանխարգելման մասին» 2018 թ. օրենքով վայրագությունների կանխարգելումը սահմանվում է որպես Միացյալ Նահանգների ազգային շահ, ինչպես նաև հաստատվում է, որ Միացյալ Նահանգների քաղաքականությունն է Միացյալ Նահանգների կառավարության մակարդակով իրականացնել ռազմավարություն, որն ուղղված է հնարավոր վայրագությունների բացահայտմանը, կանխմանն ու արձագանքմանը՝ «դիվանագիտական արձագանքի և արտաքին օգնության արդյունավետ օգտագործումն ուժեղացնելու միջոցով՝ համապատասխան անցումային արդարադատության միջոցառումներին աջակցելու, ներառյալ նախկին ոճրագործությունների համար քրեական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով»:
Արձանագրելով վերոնշյալը՝ հաստատում ենք, որ Ներկայացուցիչների պալատի կարծիքով Միացյալ Նահանգների քաղաքականությունն է՝
1) ոգեկոչել Հայոց ցեղասպանությունը` այն պաշտոնապես ճանաչելու և հիշատակելու միջոցով,
2) մերժել Միացյալ Նահանգների կառավարությանը՝ Հայոց ցեղասպանության կամ որևէ այլ ցեղասպանության ժխտման մեջ ներգրավելու, ներառելու կամ որևէ այլ կերպ առնչելու փորձերը, և
3) խրախուսել Հայոց ցեղասպանության փաստերի՝ ներառյալ մարդասիրական օգնության գործում Միացյալ Նահանգների դերի և մարդկության դեմ ներկայումս իրականացվող հանցագործությունների ու Հայոց ցեղասպանության միջև առնչությունների վերաբերյալ կրթությունը և հանրային իրազեկվածությունը»:
Բանաձևի անգլերեն բնագրից (ոչ պաշտոնական) թարգմանությունը` ՀՑԹԻ ավագ գիտաշխատող, պ.գ.թ. Ռոբերտ Թաթոյանի