Այսօր հայերը մոսկվաներում երգում են ադրբեջանական մուղամներով ռուսերեն լեզվով երգեր. Բարսեղ Թումանյան
Աջակցիր «Ա1+»-ին«Ա1+»-ի զրույցը անվանի օպերային երգիչ Բարսեղ Թումանյանի հետ մշակույթի դերի մասին մեր դժվարին ու բարդ ժամանակներում
«Մենք մշակույթ ենք ասում, բայց մյուս ազգերը ասում են կուլտուրա, քալչըր՝ այսինքն հիմքում կուլտ արմատն է, ասել է թե պաշտամունք: Հիմա հարց՝ ո՞վ է հայը: Ըստ իս, հայը նա է, որի պաշտամունքը իր կատարելությունն է: Հայը նույնպես ունի իր աստվածները: Աստվածացնում է սիրած աղջկան, իր երկիրը, երաժշտությունը, ճարտարապետությունը, իր հերոսներին, և այլն, և այլն, սա կուլտուրա է:
Այսինքն՝ ազգային կուլտուրան այն է, որ դու կրում ես ինչ-որ մի գաղափար, որը տանում ես դեպի կատարելություն կամ խոնարհվում ես այդ կատարելության առջև, ուզում ես նմանվել և գերազանցել: Այս ամենն այսօր, ավաղ, բացակայում է: Երբ սա կլինի, բոլոր հարցերի պատասխանները նույնպես կլինեն»,- «Ա1+»-ի հետ զրույցում ասում է Բարսեղ Թումանյանը, և փոքր ինչ վրդովված շարունակում, որ մենք չենք մտածում, թե փոքր հասակից երեխաներին ինչ ենք ուսուցանում, ինչն ենք պաշտամունքի վերածում:
«Լեզուն՝ բնական է, դա քո մտածելակերպն է, որից էլ ծնվում է երաժշտությունը, ճարտարապետությունը և տարբեր կատեգորիաներ… Ենթագիտակցաբար է ծնվում, անգամ մենք ինքներս էլ չենք զգում, թե ինչպես է դա կատարվում: Ինչ վերաբերում է մեր մշակույթին, հիմա ավելի շատ կապկում ենք այս կամ այն երկրի մշակույթը, որն, ասենք, մեր կարծիքով ավելի պրոգրեսիվ է կամ ավելի հզոր է:
Շատերն, օրինակ, ասում են՝ վայ, թուրքերը քոչվոր ցեղեր են, բայց որքան էլ աբսուրդ հնչի, մենք այսօր նրանց մշակույթի գերագույն կրողներն ենք: Այսօր հայերը փող աշխատելու համար մոսկվաներում երգում են ադրբեջանական մուղամներով ռուսերեն լեզվով երգեր, որ ավելի ընկալելի լինի: Բա մեր իրական մշակույթի կրողն ո՞վ պետք է լինի»:
«Ա1+»-ի դիտարկմանը, որ այսօր շուկան է թելադրողը և նման դեպքերում որպես արդարացում հիմնավորում են, որ եթե կա պահանջարկ, կա սպառող, ուրեմն կա և մատուցող ու դրանից «կերակրվող», նա պատասխանեց, որ ելքը միայն պետությունը կարող է թելադրել՝ միակ ելքը դպրոցն է, ճիշտ, ազնիվ կրթական համակարգ ստեղծելը: Եվ եթե պետականորեն ճիշտ սկսենք դրան վերաբերվել, կդառնանք մեր մշակույթի կրողը:
«Ասում են՝ վայ, չեն թողնում Հայ Եկեղեցու պատմություն դպրոցներում անցնեն: Քրիստոնեությունը մշակույթն է, որը ծնվում է հավատքից: Հավատքից ծնվածը դա նյութականացված արժեքներն են: Իսկ թե Աբրահամը Սառային ուր տարավ ու փարավոնը նրանց հետ ինչպես վարվեց կամ ուր ուղարկեց, սա՞ է կարևորը: Եվրոպան սա շատ վաղուց հասկացավ, եկեղեցին դրեց մի կողմ, պետականությունը ստեղծեց, դպրոցները ստեղծեց, համալսարանները ստեղծեց, պաշտպանական համակարգը ստեղծեց, զարգացավ: Իսկ թե մարդն ուզում է հավատալ, թող հավատա, թող ապրի իր Աստծով, խնդիր չկա:
Բայց մենք առաջին քրիստոնյա ազգը լինելով՝ երկու հազար տարի մի ճշմարտություն չհասկացանք, որ ինչպես ինքդ քեզ ես վերաբերվում, այնպես դիմացինին վերաբերվի: Մինչև հիմա մեկը մյուսին ստորացնելով է կայանում: Դե բացատրեք, ինչո՞ւ առաջինը քրիստոնեություն ընդունածը քրիստոնյա չի»,-ասում է Բարսեղ Թումանյանը։
Անվանի երգիչը վստահ է, որ պետությունը պետք է լինի պատվիրատուն, պետք է խթանի մշակույթի գործիչներին, պատվերներ տա:
«Հակառակ դեպքում ի՞նչ է ստացվում՝ ռաբիսը գալիս, կլորիկ գումարով իր պատվերն է տալիս ու փայլուն տվյալներ ունեցող կոմպոզիտորն էլ նրա անմակարդակ երգը գործիքավորում է: Սպառողական, առևտրական մտածելակերպը բերում է դեգրադացման: Մշակույթը քաղաքակիրթ աշխարհը ստեղծել է, որ կենդանակերպից մարդ դառնա: Այսինքն՝ պետության եկամուտը մարդն է: Հակառակ դեպքում կդառնանք տգետների հասարակություն»,-ասում է նա։
Զրույցի ավարտին մինորային տրամադրությունը պարոն Թումանյանը, սակայն, որոշեց մի փոքր մեղմել և համեմել լավատեսությամբ. «Ամեն դեպքում, պետք է հույսը չկորցնել, որ մի օր ամեն ինչ կլինի այնպես, ինչպես պետք է լինի: Հիշենք, որ հարյուր տարի առաջ եկավ մեկը, ով հրավիրեց ու համախմբեց համախոհներին ու ստեղծեց քաղաքակիրթ և արարող պետականություն՝ թատրոններով, գիտությամբ ու քաղաքաշինությամբ»:
