Պետք է մտածել ապրիլի կեսից տնտեսությունը փուլ առ փուլ աշխատեցնելու մասին. Աշոտ Թավադյան

Որոշակի անկում կունենանք, բայց մեկ-երկու տարում դա կշտկվի,- ասում է  ՀՀ Վերահսկիչ պալատի առաջին նախագահ, տնտեսական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Աշոտ Թավադյանը։ Նա պատասխանել է «Ա1+»-ի հարցերին։

- Պարոն Թավադյան, ինչպե՞ս եք գնահատում կորոնավիրուսի համաճարակի արդյունքում առաջացած տնտեսական ճգնաճամի հետևանքների մեղմացմանն ուղղված կառավարության քայլերը:

- Դրական եմ գնահատում: Հատկապես այս իրավիճակում,երբ տնտեսական կառավարումը նույնպես հնարավորությունների արվեստ: Այնպես չէ, որ հնարավոր է լուծել բոլոր հարցերը, փորձ է արվում լուծել առաջնային խնդիրները:

- Ե՞րբ հնարավոր կլինի թուլացնել սահմանափակումները և վերականգնել բիզնեսի, տնտեսության աշխատանքը:

- Իհարկե, յուրաքանչյուր մարդու կյանքը թանկ է, բայց կասեմ, որ մեզ մոտ մահացությունների թիվը շատ ցածր է: Երեկ լսեցի, որ կորոնավիրուսից մահացել է չարորակ ուռուցք ունեցող 93 -ամյա քաղաքացի, այդ մարդը կարող էր նաև սովորական հարբուխից մահանալ: Կարծում եմ, շուտով կգնանք ռեժիմի որոշակի թուլացման` պաշտպանելով բժիշկների առաջարկած բոլոր անհրաժեշտ քայլերը: Կարծում եմ, դա տեղի կունենա ապրիլի երկրորդ կեսին: Իհարկե, բուհերը, դպրոցները, լրագրողները, գիտական հիմնարկները կարող են հեռահար աշխատել, բայց գործարանները, ձեռնարկությունները պետք է աշխատեն, որպեսզի մենք թույլ չտանք ավելի ուժեղ անկում: Առայժմ կարողանում ենք լուծել տնտեսական որոշ խնդիրներ` գների էական աճ չունենք, բայց պետք է հնարավորություն տանք, որ ՀՆԱ-ի աճի տեմպը շատ չնվազի, որ գործազրկությունը էապես չաճի: Դա առանցքային խնդիր է:

- Եթե անգամ ապրիլի կեսից աշխատեն, դա կնշանակի, որ մեր գործարանները և այլ օբյեկտները չէին աշխատել մեկ ամիս: Ինչպե՞ս եք գնահատում մեկ ամիս չաշխատելու հետևանքը:

- Իհարկե, դա բացասական է, բայց ընտրվեց երկու չարիքներից փոքրագույնը` փորձելով առաջին հերթին լուծել առողջական և սոցիալական խնդիրները: Հիմա պետք է մտածենք մեր տնտեսությունը փուլային տարբերակով աշխատեցնելու մասին: Կառավարության նիստերց ակնհայտ է, որ խնդիր է դրված այս իրավիճակում էապես ակտիվացնել ներդրումները: Միջազգային շուկայում նվազել են էներգակիրների գները, իսկ դա նշանակում է, որ մեր արտադրանքի մեջ դրանց ծախսի գործոնը պետք է նվազեցնել: Ռուսաստանի հետ պայմանավորվածության խնդիր է, մեզ մոտ գազի գինը ֆիքսված է, բայց կարծում եմ պետք է անցնենք շուկայական մեխանիզմի: Ես կողմ եմ, որ մեր հարաբերությունները զարգացնենք բոլոր հնարավոր ուղղություններով, բայց մեր տնտեսական անկախության աստիճանը պետք է բարձր լինի, և տնտեսական հարաբերություններում խնդրողի դերում չպիտի լինենք: Մենք պետք է ՌԴ-ի առաջ խնդիր դնենք`կամ էներգակիրների գներին համապատասխան գին, կամ շուկայական գին, բայց հանած 30 տոկոս, որովհետև նրանք գազ արտահանելուց այդքան մաքսատուրք են վերցնում: Մինչդեռ ԵՏՄ-ում մենք մաքսատուրքից ազատված ենք:

Ներդրումների համար մյուսը կարևոր քայլը`իհարկե, ժամանակավոր է, բայց երբ էկանոմիկայի նախարարն ասում է, եթե անգամ վարկերը 14 տոկոսով լինեն, կառավարությունը տոկոսադրույքը կսուբսիդավորի: Այդ կարգի տոկոսադրույքները ուղղակի անընդունելի են: Բանկային համակարգը Կենտրոնական բանկի գլխավորությամբ չպետք է թանկ փողերի քաղաքականություն վարի: Տոկոսադրույքի սուբսիդավորումը պետք է ժամանակավոր լինի: Սուբսիդավորումը նշանակում է, որ մենք դրա համար այս կամ այն կերպ վճարում ենք: Աշխարհը էժան փողի քաղաքականություն է վարում, ԱՄՆ-ը զրոյացրել տոկոսադրույքը, անգլիական բանկը սահմանել է 0,1 տոկոս: Տնտեսությունն այնտեղ է զարգանում, որտեղ իրական վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 2 տոկոսից ավելի չէ: Այսինքն ներդրումների համար պետք է ունենանք էժան ռեսուրսներ` այդ թվում` էներգակիրներ և էժան փող:

Ի դեպ` նաև կոռուպցիան: Մենք 105-րդ տեղից տեղափոխվեցինք 77-րդ տեղը, մեկ տարվա համար դա շատ լավ արդյունք է: 105-րդ տեղը նշանակում էր, որ կոռուպցիոն կամ սուբյեկտիվ գործոնների պատճառով ձեր ապրանքը 10-20 տոկոսով թանկ է, 77-րդ տեղի դեպքում այդ թիվն իջնում է 5-7 տոկոսի, բայց պետք է այնպես անենք, որ 1-2 տոկոսից դա չանցնի:

- ՌԴ-ն չի համաձայնում էժանացնել գազը, և այն ոչ թե տնտեսական, այլև քաղաքական ապրանք է համարում:

- Կարծում եմ կհամաձայնի: Մենք մեր շահերը պետք է հստակ պաշտպանենք, այստեղ անգամ կարող ենք միասնական գործել բավականին ակտիվ դեր ունեցող Բելոռուսի հետ:

- Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը գազի գնի թեմայով հեռախոսազրույց էր ունեցել Բելոռուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի հետ:

- Շատ ճիշտ է արել, նա հստակ կողմնորոշվել է, որ գազի հարցով պետք է Բելոռուսի հետ միասին բանակցել: Գազը կամ էժանացրեք էներգակիրների էժանացման արդյունքում, կամ անցնում ենք շուկայական գների` հանած 30 տոկոս մաքսատուրքը: Իհարկե, ՌԴ-ն որոշ կորուստներ կունենա, բայց կարծում եմ մենք դրան կհասնենք: Ես էլ որպես գիտնական` պատրաստ եմ համապատասխան վերլուծություններով այդ թեզը պաշտպանել:

- Իսկ համաձայն չե՞ք այն կարծիքների հետ, որ այս ճգնաժամի արդյունքում մեր ՀՆԱ-ն կորցնելու է մոտ 1,5 մլրդ դոլար` 10-11 տոկոսը:

- Ես կարծում եմ, այդքան կորուստ չենք ունենա, կարծում եմ, մենք դուրս կգանք այս իրավիճակից: Նման վատատեսական գնահատականները վերապահումով եմ ընդունում: Տնտեսագետների գործը ոչ թե զուտ բացասական կանխատեսումներ անելն է, այլև ճիշտ քայլեր ցույց տալը, թե ինպես կարելի է տնտեսությունը հանել այս վիճակից: Կառավարման արվեստը հենց այստեղ է պետք:

- Ամեն դեպքում որքա՞ն անկում կունենանք:

- Որոշակի անկում կունենանք, բայց մեկ-երկու տարում դա կշտկվի: Կառավարման մեխանիզմների ավելի արդյունավետության պայմաններում եթե դրամավարկային ճիշտ քաղաքականություն վարենք և կարողանանք ավելացնել ներդրումները, իրավիճակից դուրս կգանք նվազագույն կորուստներով:

- Այս ճգնաժամը համեմատում են  2009թ. համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի հետ, երբ ՀՀ-ն ունեցավ մոտ 15 տոկոս անկում: Եվ կարծիք կա, որ հիմա էլ կարող է  նույնը կրկնվել:

- Կարծում եմ՝ այդպես չի լինի: Անցած անգամ այդպես եղավ, քանի որ խնդիրներ կար և հարկաբյուջետային և դրամավարկային քաղաքականության առումով: Հատկապես առկա էր դրանց կոորդինացման խնդիրը: Իհարկե ինչպես նշել է վարչապետը, անորոշության աստիճանը այժմ շատ բարձր է: Սակայն վստահ եմ այս իրավիճակում վատատեսական կանխատեսումները ունեն իրականացման ցածր հավանականություն և չեն նպաստում խնդիրների լուծման մեթոդների ձևավորմանը: Նշեմ նաև որ Համաշխարհային բանկը Հայաստանի առումով արել է հետևյալ կանխատեսումը` լավատեսական սցենարի պարագայում աճը կունենանք աճ 1,7 տոկոս: Մենք` ինչպես կառավարությունը, կենտրոնական բանկը, այնպես էլ մասնագետներս պիտի գործադրենք բոլոր միջոցները այդ սցենարը իրականացնելու համար: