Այսօր օգտակար զրույցներ ունեցանք մեր գործընկերների՝ Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Դ.Ա.Բայրամովի և Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Ա.Ս.Միրզոյանի հետ։

 

Նախ կազմակերպվել է ռուս-ադրբեջանական և ռուս-հայկական երկկողմ բանակցությունների երկու փուլ։ Մենք քննարկեցինք մեր երկկողմ հարաբերությունների վիճակը և նախանշեցինք հետագա քայլերը ամենաբարձր մակարդակներում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների իրականացման ուղղությամբ։ Հետո մենք երեքով հանդիպեցինք՝ քննարկելու տարածաշրջանային օրակարգը, առաջին հերթին՝ կապված Լեռնային Ղարաբաղում և նրա շուրջ ստեղծված իրավիճակի հետ։

 

Մենք մեր զրուցակիցներին ուրվագծեցինք ռուսական կողմի գնահատականները՝ հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների կողմից արված հաղորդումները, այն քայլերի մասին, որոնք ցանկալի է անհապաղ ձեռնարկել՝ ելնելով Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության սննդով, դեղորայքով, առաջին անհրաժեշտության ապրանքներով, անխափան էլեկտրաէներգիայով և գազամատակարարմամբ ապահովելու շահերից։ Սա բխում է հասարակ մարդկանց, հայերի, տարածաշրջանի բնակիչների շահերից։

 

Ռուսաստանը, որպես խաղաղ գործընթացի առանցքային միջնորդ, Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունից հետո շահագրգռված է ճգնաժամի շուտափույթ հանգուցալուծմամբ՝ Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների կողմից 2020, 2021 և 2022 թվականներին ընդունած եռակողմ հայտարարություններին համապատասխան։ (1, 2, 3, 4):

 

Խոսեցինք այս պայմանագրերում պարունակվող մեկ այլ կարևոր դրույթի մասին. Նկատի ունեմ անխոչընդոտ տեղաշարժի ապահովումը, տրանսպորտային և տնտեսական հաղորդակցությունների ապաշրջափակումը ողջ տարածաշրջանում։

 

Առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձվել սահմանազատման հարցերին, որոնք սերտորեն կապված են քննարկվող խնդիրների ամբողջ շարքի հետ, ինչպես նաև Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղ պայմանագրի վաղաժամկետ կնքման հարցերին։

 

Մենք ակնկալում ենք, որ այս պայմանագրի ստորագրումը կլինի մեծ բանակցային գործընթացի գագաթնակետը, որը սահման կանցնի հայերի և ադրբեջանցիների ջանքերի վրա, որոնք նախաձեռնվել են Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ եռակողմ հանդիպումների ժամանակ։

 

Ճանապարհը հեշտ չէ. Բազմաթիվ բարդ ու կարևոր խնդիրներ կան լուծելու։ Դրանցից ամենազգայունը եղել և մնում է Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքների և անվտանգության երաշխավորման խնդիրը՝ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ապահովման համատեքստում՝ 1991 թվականին Ալմա-Աթայում նախկին խորհրդային հանրապետությունների ղեկավարների կողմից ստորագրված հռչակագրի համաձայն։ Դրա արդյունավետությունն այսօր հաստատվել է ինչպես Ադրբեջանի, այնպես էլ Հայաստանի ղեկավարության կողմից։ Դրան համապատասխան, կառուցվում է խաղաղության պայմանագրի վրա աշխատանքը։

 

Հայկական կողմը հասկանում է Լեռնային Ղարաբաղի հայերին համոզելու անհրաժեշտությունը հնարավորինս շուտ հանդիպել Ադրբեջանի ներկայացուցիչների հետ՝ համաձայնեցնելու համապատասխան օրենսդրությունից և միջազգային պարտավորություններից բխող իրավունքները (այս դեպքում՝ Ադրբեջանը), ներառյալ ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների ապահովման բազմաթիվ կոնվենցիաները։

 

Ադրբեջանական կողմը պատրաստ է փոխադարձ հիմունքներով նույն երաշխիքները տրամադրել իր տարածքում ապրող անձանց նկատմամբ։ Հայերը պատրաստ են նույնը անել Հայաստանի Հանրապետությունում բնակվող քաղաքացիների նկատմամբ բոլոր կոնվենցիաների կիրառման հարցում։

 

Հարցերը հեշտ չեն։ Հուսով եմ, որ այսօրվա քննարկումները կօգնեն դրական լիցք հաղորդել այս և այլ ոլորտներում բանակցային գործընթացին։ Ամենամոտ արդյունքն այս փուլում եռակողմ աշխատանքային խմբում համաձայնության ձեռքբերումն է՝ երեք փոխվարչապետների գլխավորությամբ, որոնք զբաղվում են տարածաշրջանում տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման կոնկրետ հարցերի համաձայնեցմամբ։ Այս համատեքստում հեռանկարներ կբացվեն նաև տրանսպորտի ոլորտում խոստումնալից նախագծերի իրականացման համար, որոնք արդեն ունեն ոչ միայն տարածաշրջանային, այլև ավելի լայն բնույթ։

 

Մենք պայմանավորվեցինք փորձել վերսկսել երկխոսությունը քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների և քաղաքական փորձագետների միջև երկրորդ «ուղով»: Մենք նաև հույս ունենք (այսօր մենք դա առաջարկել ենք) եռակողմ երկխոսություն սկսել խորհրդարանականների միջոցով։

 

Հուսով ենք, որ բանակցային գործընթացը կշարունակվի։ Մենք հասկանում ենք և՛ հայկական, և՛ ադրբեջանական կողմերի շահագրգռվածությունը միջնորդներ օգտագործել ոչ միայն ի դեմս Ռուսաստանի Դաշնության, այլ նաև այլոց։ Մենք ողջունում ենք նրանց ցանկությունը, ովքեր անկեղծորեն շահագրգռված են օգնելու Բաքվին և Երևանին համաձայնագրեր գտնելու հարցում, ովքեր մեզ նման աշխատում են այս ուղղությամբ։ Բայց չպետք է փորձեր արվեն արհեստականորեն որոշակի պայմանավորվածություններ պարտադրելու ոչ թե հայ և ադրբեջանցի ժողովուրդների շահերից ելնելով, այլ հանուն լրատվամիջոցների գեղեցիկ վերնագրերի, հանուն աշխարհաքաղաքական և ներքաղաքական նկատառումների։

 

Մեր գործընկերները շնորհակալություն հայտնեցին մեզ այս նախաձեռնության համար։ Մենք կշարունակենք եռանդուն աշխատանքը հետագա հանդիպումների նախապատրաստման ուղղությամբ, ներառյալ այս տարի Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների ևս մեկ գագաթնաժողով անցկացնելու պլանները։