«Ավելի շատ իմիտացիա կա, քան իրականություն» (տեսանյութ)
Հարցազրույց ՀՀ նախկին ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյանի հետ:
-Պարոն Օսկանյան, նշում ենք անկախության 20 ամյակը, Ձեր կարծիքով՝ որո՞նք են այս 20 տարիների ամենամեծ ձեռքբերումներն ու բացթողումները:
-Նախ ուզում եմ շնորհավորել 20 ամյակի կապակցությամբ եւ կարծում եմ, որ իսկապես մեծ տոն է ինքնին, որ արդեն 20 տարի մեր պետությունը գոյություն ունի: Կարծում եմ, դա մեզ հույս պետք է ներշնչի, որ բավականին լավ հիմքեր կան մեր ապագան կառուցվելու համար:
Միանգամից ասեմ, որ այն, ինչ այսօր ունենք, բոլորին էլ չի բավարարում, ուղղակի ես կարծում եմ, որ լավ հիմքեր են դրվել, բայց արդեն սովորելով սխալներից, այս 20 տարիների, եւ հստակ իմանալով, թե ոնց են շտկելու թերությունները, մենք շատ արագ պետք է անցենք գործի, ուղղենք այդ սխալները, ավելի լավ հիմքերի վրա դնենք, որպեսզի հաջորդ տասնամյակը մեր ժողովրդի համար ավելի լավը լինի, որ մեր ժողովուրդը ավելի լավ պայմաններում եւ հայրենիքում ապրի:
Կարծում եմ, որ 20 տարիների ընթացքում պետությունը կայացել է, պետական ինստիտուտները գործում են, Ղարաբաղի հարցում մենք լուրջ ձեռքբերումներ ունենք, Ղարաբաղն այսօր անկախ է, նաեւ դիվանագիտորեն ինչ-որ բաներ է ամրագրվել, օրինակ՝ 2007 թվականին Մադրիդյան փաստաթղթով ԼՂՀ ինքնորոշման ամրագրումը ես համարում եմ համահունչ մեր ռազմական ձեռքբերումներին եւ կարծում եմ, որ այսօր բավական լավ հիմք է ստեղծվել ամբողջական անկախության եւ նաեւ դրա միջազգային ճանաչմանը հասնելու համար:
Իսկ բացթողումներից հիմնականն այն է, որ այս տարիների ընթացքում չկարողացանք առողջ քաղաքական դաշտ ունենալ, չկարողացանք մեր քաղաքական համակարգում ճիշտ հակակշիռներ ստեղծել: Թերեւս համարում եմ, որ Հայաստանը միակուսակցական պետություն է։ Այո, կան բազմաթիվ կուսակցություններ, որոնք գրանցված են, բայց քաղաքական դաշտում դեռեւս դերակատարություն չունեն։
Այդ հակակշիռները չենք կարողացել ստեղծել, առավելեւս, որ մենք տարվում ենք նաեւ ձեւացումներով, իմիտացիաներով։ Կարծում եմ, որ այս 20 ամյակը մեզ պետք է խորհելու տեղիք տա: Հաշվի առնելով այսօր Հայաստանում ստեղծված իրավիճակը` մենք պետք է կարողանանք իսկապես հաջորդ ընտրություններում ավելի առողջ դաշտ ստեղծել, եւ հրաժարվել այդ իմիտացիաներից, բոլոր ուղղություններով՝ եւ ազատությունների, եւ ժողովրդավարության, եւ տնտեսական: Պետությունն այսօր ամբողջ միջոցները ներդնում է այն բանի մեջ, որ այդ իմիտացիան որպես իրականություն ներկայացնի:
-Պարոն Օսկանյան, Դուք տեւական ժամանակ աշխատել եք կառավարման համակարգում. Արդյո՞ք արել եք հնարավոր ամենը, Ձեզնից կախված այդ իմիտացիոն պրոցեսները կանխելու, քաղաքացիական հասարակության կայացմանը նպաստելու, երկրում ժողովրդավարության կայացմանն աջակցելու ուղղությամբ:
- Ես չեմ ուզում տպավորություն թողնել, թե այս բոլոր խնդիրները հիմա են ծագել: Ոչ: Առաջին օրվանից էլ եղել են։ Երեւի հենց սկզբից է հիմքը սխալ դրվել, հետո մեր ժամանակ դրանք փորձ չի արվել շտկել, բայց երբ ժամանակն անցնում է, պատասխանատվությունը մեծանում է։ Ներկա իշխանությունների վրա ավելի մեծ պատասխանատվություն կա:
Տեր-Պետրոսյանի վրա ավելի քիչ պատասխանատվություն կար, Քոչարյանի վրա ավելի շատ, այսօր Սերժ Սարգսյանի վրա շատ ավելի կա: Տարիներն անցնում են՝ արդեն 20 տարի է, պետությունն աճում է, 20 տարեկանը լուրջ տարիք է, եւ պետք է կարողանանք այդ հասունությունն ունենալ եւ ուղղել սխալները: Այո, մեր ժամանակ էլ էր սխալ՝ միգուցե ես փորձել եմ ինչ-որ բան փոխել, չի ստացվել, միգուցե ուրիշներն էլ են փորձել, գուցե ես բավարար չեմ արել, բայց ժամանակն անցնում է: Եվ երբ հստակ գիտես, թե որո՞նք են սխալները, իսկ այսօր այնքան ակնհայտ են Հայաստանի պրոբլեմները, եւ դրանց լուծումները, որ ուղղակի չանելը, չշտկելն ափսոս է:
Եվ այնպիսի լուծումներ են, որ ոչ Սահմանադրության փոփոխություն է պահանջվում, ոչ նոր օրենսդրություն, ոչ հանձնաժողովներ, քաղաքական կամքի դրսեւորում է պետք, որ մենք կարողանանք այդ թերությունները վերացնել։ Այո, անցյալում էլ են եղել, բայց այսօր տեսնում եմ, որ դրանք չեն ուղղվում, հակառակը՝ խորանում են: Մենք ձեւացնում ենք, որ քաղաքական դաշտում կոալիցիա ունենք, բայց չունենք: Ձեւացնում ենք, որ ազատ ենք մեր խոսքի մեջ։
Ոչ, ազատ չենք։ Երբ թերթը ազատ գրում է, դա թերեւս բավարար չի։ Բոլոր թերթերը միասին վերցրած՝ 10-15 հազար տպաքանակ ունեն։ Դա ի՞նչ է։ Իսկ էլեկտրոնային հեռուստատեսությունն ամբողջությամբ պետական վերահսկողության տակ է, որն ամենամեծ հասանելիությունն ունի: Փաստորեն, լրատվական առումով մենք ազատ չենք։
Ազատությունն այն չէ, որ թերթում կարող ես ազատ գրել: Ազատությունն այն է, որ քո դպրոցի ուսուցիչը կարողանա ազատորեն արտահայտվել եւ մյուս օրը նրան աշխատանքից չհանեն, քո բիզնեսմենը իր կարծիքը հայտնի, ու մյուս օրը հարկայինը նրա դռան առաջ չհայնվի: Ազատությունն այն է, որ համալսարանի պրոռեկտորը կամ դասախոսը, որ հասարակության մտավոր սերուցքն է, կարողանան իրենց միտքն արտահայտել, բանավեճի մեջ մտնել, ինչ-որ հակադիր բաներ ասել ինշխանության տեսակետին, ու մյուս օրը աշխատանքից դուրս չընկնեն: Սա է ազատությունը: Մնացածը իմիտացիա է:
-Դուք խոսում եք հեռուստատեսության վերահսկելիության մասին, բայց Ա1+-ը եթերազրկվեց ձեր իշխանության` Ռոբերտ Քոչարյանի օրոք եւ Դուք բավականին ակտիվորեն Եվրակառույցներում պնդում էիք, որ Ա1+-ը ոչ թե եթերազրկվել է, այլ պարզապես արտոնագիր չի ստացել, եւ ժողովրդավարության ու խոսքի ազատության սահմանափակման որեւէ խնդիր չի եղել:
- Տեսեք, նույն տրամաբանությունն է աշխատում՝ Ձեր ժամանակ էլ նույնն է եղել։ Ես չասացի, թե նույնը չի եղել: Ես ինքս շատ դժգոհ եմ եղել Ա1+-ի փակումից, միանշանակ: Ես իմ դժգոհությունը միշտ արտահայտել եմ, Եվրոպաներում էլ այնպես չի, որ ասել եմ, թե. արդար որոշում է եղել։ Գուցե դիվանագիտական պատասխաններ եմ տվել, բայց վստահեցնում եմ, որ ես ընդհանուր դժգոհ եմ եղել: Ես գտնում եմ, որ լրատվական ազատությունը հիմնական գրավականներից մեկն է մեր ժողովրդավարության եւ երկրի զարգացման ճանապարհին:
Սա եղել է իմ համոզմունքն այն ժամանակ էլ։ Գուցե ինչ-որ հարցերում թերացել եմ, բայց չմոռանանք, որ դա իմ ոլորտը չի եղել՝ ես ոչ վարչապետ եմ եղել, ոչ արդարադատության նախարար, ես արտաքին գործերի նախարար եմ եղել, իմ աշխատանքն եմ արել, եթե կողքից բաներ են եղել, որ ինձ դուր չեն եկել, հավատացեք՝ արտահայտել եմ նախագահին էլ, վարչապետին էլ, եւ իմ հրապարակային ձեւակերպումների մեջ էլ զգացնել եմ տվել, որ ես այդքան էլ գոհ չեմ:
Բայց եթե այն ժամանակ թերացում է եղել, չի նշանակում, որ թերացումը պետք է հավերժ շարունակվի: Եթե ես, մյուսները, չխոսենք, որովհետեւ մեր ժամանակ էլ նույնն է եղել, ուրեմն ոչ ոք իրավունք չունի ՀՀ-ում խոսել, որովհետեւ այսօր հրապարակում գտնվողները բոլորն էլ նախկինում ինչ-որ ներգրավվածություն են ունեցել` եւ ՀԱԿ-ի անդամները, որոնց ժամանակ էլ փայլուն չի եղել, եւ Քոչարյանի շրջապատը, որոնց ժամանակ էլ փայլուն չի եղել, այսօր էլ լավ չի: Եվ ի՞նչ, չխոսե՞նք: Թողենք այսպես շարունակվի՞:
- Իսկ երկրի զարգացման գործին ավելի գործնականորեն աջակցելու ուղղությամբ ինչ-որ քայլեր ձեռնարկո՞ւմ եք՝ կուսակցություն ստեղծելու մասին լուրեր կան:
-Նախ Սիվիլիթասի ստեղծումը՝ ես այն ստեղծել եմ այդ խնդիրներին անդրադառնալու համար։ 2008 թվականին, երբ պաշտոնս թողեցի, ասացի, որ հեռանում եմ իշխանության համակարգից, որպեսզի այն թերությունները, որ իմ գործունեության ընթացքում տեսել եմ, դրանց մասին խոսեմ ավելի ազատ, փորձեմ դրանք ուղղել, դրա համար էլ հիմնադրվել է Սիվիլիթասը, որը նպատակ ունի հասարակության հետ աշխատել, նպաստել նրա զարգացմանը, հզորացմանը, նրա իրավունքների արժեւորմանը:
Ահավասիկ, մենք էլ լրատվական բաժին ենք ստեղծում, ինտերնետային հեռուստատեսություն ենք բացում, թերթ ենք հրատարակելու: Իսկ նպատակը մեկն է` ժողովրդավարություն, ազատություն, արդար քաղաքական դաշտ, ազատ տնտեսական հարաբերություններ, այն՝ ինչն այսօր անհրաժեշտ է Հայաստանին, Սիվիլիթասի նպատակների մեջ է մտնում:
-Իսկ առաջիկա քաղաքական զարգացումներում`խորհրդարանական, նախագահական ընտրություններում ակտիվ մասնակցություն ունենալո՞ւ եք։
-Նախագահականի մասին թերեւս մի քիչ վաղ է խոսելը, իսկ խորհրդարանական ընտրությունները շատ կրիտիկական են լինելու ՀՀ-ի համար: Հիմնական թերությունը, որի մասին ես խոսեցի, որը համարում եմ մեր հետագա զարգացման ամենամեծ խոչընդոտը, քաղաքական դաշտի առողջացման խնդիրն է, եւ մենաշնորհի տարրալուծման, կոտրման խնդիրը:
Եթե մենք հաջորդ խորհրդարանական ընտրություններում չկարողացանք այդ մենաշնորհը վերացնել, իսկական կոալիցիաներ ստեղծել, կարծում եմ, որ դատապարտված ենք հաջորդ 5 տարիներին էլ նույն վիճակի մեջ լինել: Իսկապես, դժվար կլինի մեր մյուս թերություններն էլ վերացնել: Ամեն ինչ սպասարկում է քաղաքականությանը: Մարդիկ ասում են, թե մեր ամենամեծ խնդիրը տնտեսական մենաշնորհն է: Ոչ: Մեր այսօրվա ամենամեծ պրոբլեմը քաղաքական մենաշնորհն է:
Մենք պետք է կարողանանք դա հաղթահարել եւ Հայաստանում այդ նախադրյալները կան: Ես շատ ուրախ եմ, որ ՀԱԿ-ը ակտիվ է, ես շատ ուրախ եմ տեսնելու, որ ԲՀԿ-ն առանձին է մասնակցելու, որ ՀՅԴ-ն արդեն սկսել է ընտրական պայքարի մեջ մտնել, որ "Ժառանգությունը" կազմակերպվում է, որ բուռն մտնի: Ինչքան քաղաքական ուժերը շատ լինեն եւ ազդեցիկ, եւ իրենց հետեւորդներն ունենան, այնքան քիչ կլինի մի կուսակցության հնարավորությունը՝ մենաշնորհ ունենալ:
Այսօր այդ հնարավորությունը կա, 5 տարի առաջ ես այդ բանն ասել չէի կարող, որովհետեւ այդ պայմանները չկային։ ՀԱԿ-ը դեռեւս գոյություն չուներ, ԲՀԿ-ն նոր կուսակցություն էր, եւ հանրապետական կուսակցությունն իսկապես ուներ մենաշնորհ: Այսօր իրավիճակը փոխվել է, այսօր կան նաեւ արաբական գործընթացները, ժողովուրդը տեսնում է, որ այսպես հնարավոր չէ շարունակել, իսկապես դժվար է լինելու զոռով, պարտադրանքով մենաշնորհ պահելը։
Եթե մեր ժողովրդի մոտ այս գիտակցումը լինի, որ պարտադրելու է ազատ, արդար ընտրությունների անցկացում, թեկուզեւ կիսով չափ արդար ընտրություններ, վստահ եմ, որ խորհրդարանում նոր քաղաքական մշակույթ է ձեւավորվելու, որը նպաստելու է մեր հետագա զարգացմանը: Ահավասիկ, իմ քաղաքական գործունեությունը կարող է դրան միտված լինել։ Եթե զգամ, որ իմ մասնակցությամբ կարող եմ նպաստել այդ իրավիճակի ստեղծմանը, ես դա կանեմ:
- Միայնակ, թե՞ քաղաքական թիմով:
- Միայնակ դժվար է ինչ-որ բան անել, իհարկե, պետք է ինչ-որ թիմի մաս կազմել։ Թե ի՞նչ թիմ կձեւավորվի, կամ կձեւավորվի՞ արդյոք` դա էլ է հարցական, բայց ես իմ քաղաքական խնդիրը շատ հստակ եմ ձեւակերպել՝ եթե կա թիմ, որը նպաստելու է քաղաքական հակակշիռների ստեղծմանը, ես պատրաստ եմ համագործակցել: Այսօր իմ գաղափարական հենքը դա է:
- Կարծիք կա, որ այդ քաղաքական ուժի պարագլուխը, կամ ստվերային ղեկավարը լիենլու է Ռոբերտ Քոչարյանը:
- Այդ հարցը պետք է Ռոբերտ Քոչարյանին ուղղել, ես այս պահին չեմ զգում որեւէ բան ասել: Կան հրապարակում եղած ուժերը։ Ինձ ինչ-որ տեղ մտահոգում է ՀԱԿ-իշխանություն երկխոսությունը, որովհետեւ արդեն անորոշ է թվում, թե ի՞նչ նպատակ է հետապնդում։
Սկզբնական շրջանում ես շատ դրական կարծիք էի հայտնում, բայց հիմա որոշ կասկածներ ունեմ, որովհետեւ մի քիչ սկսում ես խորանալ, թվում է, թե այնտեղ որոշ անհասկանալի բաներ կան: Բայց, համենայնդեպս, այն, ինչ հայտարարվում է ԲՀԿ-ի կողմից, որ առանձին են գնալու, ՀՅԴ-ն, ՀԱԿ-ը, հույս է ներշնչում, որ այս կոնֆիգուրացիայի մեջ հնարավոր կլինի արդար ընտրություններ անցակցնել եւ ունենալ հակակշիռներ:
- 2000 թվականից մեր երկրում եղել է բավականին ուժեղ ընդդիմություն՝ 16 կուսակցությունների միություն, «Արդարություն» դաշինք, բայց 2003 -ի խորհրդարան մտած ընդդիմադիր դաշինքը, որը գործեց մինչեւ 2007 թվականը, ըստ էության, որեւէ էական արդյունքի չհասավ՝ քաղաքական մշակույթի, հակակշիռների ձեւավորման եւ քաղաքակիրթ հարաբերությունների հաստատման առումով, որովհետեւ նորից կենտրոնում ՀՀԿ-ն էր` իր միահեծան իշխանությամբ:
- Նախկինում երբեք այսպես չի եղել: Այսօր քաղաքական ուժերի միջեւ հավասարակշռություն կա:
- Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի գործոնով պայմանավորվա՞ծ:
-Նաեւ Տեր-Պետրոսյանի գործոնով պայմանավորված: Ինչու ոչ՝ նաեւ ԲՀԿ-ի, նաեւ տնտեսական, սոցիալական, քաղաքական իրավիճակը հաշվի առնելով: Նորից եմ ասում՝ կիսով չափ արդար ընտրությունների անցկացման պարագայում ուղղակի բացառվում է, որ ՀՀԿ-ն մեծամասնություն ունենա: Ինչպե՞ս կարող է այս սոցիալական վիճակում գտնվող ժողովուրդը գնա ու ՀՀԿ-ին ձայն տա, առավելեւս, որ մյուս կուսակցություններն էլ են կշիռ ձեռք բերել, եւ սա լավ բան է: Սա ՀՀԿ-ի դեմ չեմ ասում, եթե Հանրապետականները կմնան իշխանության մեջ, թող մնան, բայց մնան կոալիցիայով:
ՀՀԿ-ն թող ստիպված լինի ՀԱԿ-ի հետ, կամ ԲՀԿ- ի, ՀՅԴ-ի հետ իսկական կոալիցիա ստեղծել։ Այ սա իրավիճակ կփոխի՝ մի հոգով հարց չի լուծվի, կուսակցությունը արդեն ստիպված պետք է լինի հաշվի նստել իր կոալիցիոն գործընկերոջ հետ, որովհետեւ ինքն առանձին մեծամասնություն չունի խորհրդարանում, սա մեր ժողովրդի համար նոր հնարավորություն կբացի, սրա համար եմ ես խանդավառ: Այլապես անիմաստ է դառնում՝ եթե նորից ՀՀԿ-ն ջախջախիչ մեծամասնություն է ունենալու, նորից ինչ-որ պաշտոններ են բաժանելու, բայց ՀՀԿ-ն է միահեծան որոշելու, թե երկիրն ի՞նչ ուղղությամբ պետք է գնա:
Այս 4 տարվա ընթացքում իշխող կուսակցությունն իսկապես հաջողություն չունեցավ, կառավարությունը չկարողացավ մեր ժողովրդի ակնկալիքները բավարարել։ Այսօր ավելի շատ խոստում կա, քան գործ: Երբ նայում ենք վիճակագրությունը, տեսնում ենք, որ 2008-ի հետ համեմատ, այսօր բավական բարդ իրավիճակ է ստեղծվել: Աղքատության թիվն աճել է՝ 23 տոկոս էր, այսօր 45 տոկոսից ավել է, մեր պետական պարտքը 2008-ին 18 տոկոս էր, այսօր 50-ին է մոտնում, ժողովրդի գնողությունակությունն է ընկել, կենսամակարդակն է իջել, մեր պետբյուջեն մոտավորապես նույնն է, ինչ 2008-ին, այսինքն՝ աճ չի ունեցել։ Իսկ մեր ՀՆԱ-ն ցածր է, կամ մոտավորապես նույնն է, ինչ 2008-ին:
-Բայց չէ՞ որ այդ ընթացքում տնետսական ճգնաժամ է եղել աշխարհում:
- Այո, բայց ի վերջո 2 տարի է, ամբողջ աշխարհը ճգնաժամից դուրս է եկել, այդ ընթացքում էլ այնքան պարտք ենք վերցրել, որ ճգնաժամի հարվածը պետք է չեզոքացվեր այն գումարներով, որ ներդրվեցին տնտեսության մեջ: Բայց քանի որ չկար մտածված ծրագիր` արդյունք չունեցանք։ Պարտքը ավելացրինք, բայց տնտեսությունը դրանից չօգտվեց: Հաջորդ ընտրությունների նախաշեմին իշխանությունները բավականին լուրջ բան ունեն մտածելու: 20 տարիների ընթացքում ամենաանարդյունք կառավարությունն այսօրվա կառավարությունն է՝ մեծ ծրագրեր չկան, խոստումներ կան, արդյունք՝ չկա:
- Իսկ արդարադատության համակարգում փոփոխություններ չե՞ք նկատում: Բարձրաստիճան պաշտոնյաներ կալանավորվեցին, մարտի 1 -ի գործին նոր ընթացք հաղորդելը համարում եք իմիտացիոն պրոցե՞ս:
-Կարող է ինչ-որ բաներ արվում են, եւ դրանք անկեղծ քայլեր են, եւ այնքան ժամանակ, քանի դեռ մեր դատական համակարգը մնում է իշխանության ազդեցության տակ` իշխանությունը ինչ-որ բան է թելադրում, չի կարելի լուրջ բան ակնկալել: Խոսեք դատավորների հետ՝ այսօր, առավել քան երբեւէ, դատական համակարգում իշխանության ազդեցությունը մեծ է: Դա պետք է բացառել, դա ցանկացած երկրի Սահմանադրության հիմնաքարերից մեկն է։ Երբ գործադիրը միջամտում է դատական համակարգին, դա ամենախիստ պատժման ենթակա արարք է, նախագահի պարգայում՝ նույնիսկ իմպիչմենտի առարկա է համարվում: Անցել է 20 տարի եւ 20 ամյակը միայն խնջույքներով չանցկացնենք, այլ դեբատներով՝ վեր հանենք խնդիրները, լուծումներ գտնենք, որոնք շատ պարզ են եւ մատչելի:
-Եվ վերջում՝ ԼՂՀ խնդրում վերջին 4 տարիների ընթացքում ունեցե՞լ ենք առաջընթաց, դոփել ենք տեղո՞ւմ, թե՞ արձանագրվել է հետընթաց:
-Մինչեւ ինչ-որ մի պահ ես ունեի որոշակի ինֆորմացիա եւ չէի զլանում մեկնաբանություններ անել, բայց այսօր իսկապես տեղեկացված չեմ վերջին զարգացումներից, չգտեմ Մեդվեւդեւի նամակում ի՞նչ է գրված եղել, մենք ի՞նչ ենք պատասխանել: Ուղղակի Ղարաբաղի եւ Թուրքիայի մասով բանակցային ոճն է մի քիչ մտահոգում: Կարծում եմ, որ լավ կլինի ոճը մի քիչ փոխել:
Տպավորությունն այնպիսին է, կարծես այն, ինչ որ ինքը պատրաստ է զիջելու` զիջում է, երբ դիմացի կողմը իր հնարավոր զիջելիքները չի զիջել: Հայ-թուրքականի վրա օրինակ բերեմ՝ թուրքերը պահանջում էին սահմանի ճանաչում, ցեղասպանության հանձնաժողով։ Արձանագրություններում եկուսն էլ կան` տարբեր ձեւակերպումներով:
Փաստորեն, հայկական կողմը թուրքերին զիջելիքը զիջել է, իսկ թուրքերը, որոնց զիջումը պետք է լիներ սահմանի բացումը եւ Ղարաբաղի հետ խնդիրը չկապելը, ոչինչ չեն արել: Մենք մեր զիջումն արել ենք եւ հույս էլ չունենք թրքական զիջումից: Այլ կերպ ասած՝ եթե դու քաղաքականորեն որոշել ես այս կամ այն զիջումն անել, ես չեմ ասում դա ճիշտ է, սխալ է, նախագահն ունի այդ բարոյական իրավունքը՝ որոշելու այս զիջումն անել, թե ոչ, ապա ժողովրդին բացատրել։ Զիջումը գոնե այն պահին արա, երբ դու քո ստանալիքը կարող ես ստանալ՝ սա բանակցային ամենակարեւոր սկզբունքներից մնեկն է:
Երբ սահմանն արդեն բացվում է, եւ ժապավեն է կտրվում, այդ ժամանակ արա քո զիջումը։ Կազանի հանդիպումից հետո Ղարաբաղի հարցում ես այնպիսի տպավորություն ունեմ, որ այդ նույն սխալն այստեղ է կրկնվում: Այսօր, երբ մեր իշխանությունները հայտարարում են, որ մենք պատրաստ ենք ամբողջական փաստաթղթին ու Ադրբեջանն է ձախողում, որովհետեւ 10 նոր պահանջ ունի, ինձ մոտ մտահոգություն կա, որ Թուրքիայի նույն սխալն այստեղ է կրկնվում։ Մենք ինչ որ ունեինք զիջելու, ինչը մեր ազգային անվտանգությանը չի հակասում, արել ենք, իրենք 10 նոր պահանջ են դնում: Կարելի է անել այդ զիջումը, բայց այն ժամանակ, երբ Ալիեւն էլ կանի իր զիջումը:
Բովանդակային առումով բան չեմ կարող ասել, որովհետեւ իսկապես տեղյակ չեմ: Բայց հուսով եմ, որ լավ վիճակում ենք գտնվում, որովհետեւ կարծում եմ, որ 2007 թվականին կարողացել ենք ԼՂՀ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը ամրագրել, եւ դա այնպիսի լայն տարածում է ունեցել միջազգային հանրության մեջ, որ կարծում եմ, այդ գործընթացներն արդեն անշրջելի են: Սա ես համարում եմ իսկապես մեծ հաջողություն: Կարեւորը, որ կարողանանք այն պահել: Ես կարծում եմ, սա լինելու է ԼՂ-ի հետագա անկախացման եւ միջազգային հանրության կողմից նրա ճանաչման հիմնական բանալին:
Զրուցեց Դիանա Մարկոսյանը
