Չի բացառվում Նախագահի արտահերթ ընտրություն (տեսանյութ)
Ներքաղաքական իրավիճակի վերաբերյալ «Ա1+» -ը զրուցել է ՀՅԴ խմբակցության ղեկավար Վահան Հովհաննիսյանի հետ:
- Ինչպե՞ս եք գնահատում այսօր երկրում ստեղծված ներքաղաքական իրավիճակը` հաշվի առնելով ՀԱԿ-իշխանություն առկա բանակցությունները:
- Իշխանությունը, ցանկացած իշխանություն, երբ դժվար վիճակի մեջ է լինում, երկու ելք կա, առավել եւս, երբ այդ դժվար վիճակը պայմանավորված է` իր լեգիտիմությունը կասկածի տակ դնելով: Երբ ինչ-որ զանգվածներ, քաղաքական շրջանակներ իշխանության լեգիտիմությունը, օրինականությունը դնում են կասկածի տակ եւ այդ իմաստով լարվածություն է առաջանում, հիմնավոր կամ անհիմն, կապ չունի, իշխանությունն ունի երկու ելք. առաջին` ռեալ, իսկական բարեփոխումներով, երկրում արդարություն հաստատելով, պատժելով տնտեսական ծայրահեղ վատ վիճակի պատասխանատուներին, կարգի հրավիրելով լկտիացած օլիգարխիկ միջավայրը, արդարություն հաստատելով ուժային, դատական համակարգերում եւ այլն, պարզապես ժողովրդի վիճակը թեթեւացնել: Այդ պարագաներում, վստահեցնում եմ, ոչ մի հասարակություն, ամենազարգացած եւ ժողովրդավարական հասարակությունն անգամ բացարձակապես կասկածի տակ չի դնի ընտրությունների արդարությունը, իշխանության լեգիտիմություն եւ այլն, որովհետեւ սկսում են բավարարվել: Այսինքն, այդ ռեֆորմները պետք է բավարարեն ժողովրդին:
Երբ իշխանությունը գտնում է, տեսնում եւ զգում է, որ ընդունակ չէ իրականացնել բարեփոխումները, որովհետեւ դրանք իրականացնելիս պետք է ցավ պատճառի նրանց, ումից բաղկացած է, այսինքն, ինքն իրեն, իշխանությունը սովորաբար ընտրում է երկրորդ տարբերակը եւ գնում է բանակցությունների, դիալոգների: Այս ամենի մեջ շինծու բան կա: Նման փորձեր դիալոգների մենք տեսել ենք 90-ականների սկզբներին, երբ ընդդիմության ընդհանուր ճակատը շատ մոտ էր նրան, որ հրաժարականի հասցնի Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին, ի դեպ, դա բացարձակապես վնաս չէր հասնում Ղարաբաղյան պայքարին, հակառակը, որքան այստեղ թուլանում էր լեւոնական թիմը, այնքան ուժեղանում էր հայկական կողմի դիրքերը Ղարաբաղում, թե խրամատներում, թե քաղաքական ոլորտում, այն ժամանակ դա շատ մոտ էր, բայց որովհետեւ իշխանությունը, ի դեմս այսօրվա ռադիկալ ընդդիմության, հասկացավ, որ ռեֆորմների, իրական ժողովրդի կյանքի բարելավմանն ընդունակ չի, գնաց հատվածական դիալոգի`պոկեց մեկին ընդդիմադիր միասնական ճակատից, դարձրեց նախարար, տվեց լիազորություններ, ամրապնդեց իր դիրքերը, բայց ժողովրդի վիճակը չբարելավվեց: Եկավ 1994 թվականը, եւ կրկին մոտ էին կործանման իշխանությունները, եւ հիշում եմ, թե ինչպես վարչապետ Խոսրով Հարությունյանը հայտարարեց, որ ընդամենը, 20-22 տոկոսով է ՀՀ ճգնաժամը կախված շրջափակումից, մնացած 75-80 տոկոսը դա իշխանությունների ապիկարության հետեւանք է, իհարկե դրանից հետո նա հրաժեշտ տվեց իր պաշտոնին, բայց խոստովանությունը արձանագրվեց, դա պատահական մարդու անալիզ չէ, վարչապետի ասած էր: Այս անգամ կրկին գնացին դիալոգի, հիմա էլ Հանրապետական կուսակցության հետ: Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը ստեղծում էր իր բլոկը խորհրդարանում, եւ մի ձեռքով կտրեց դաշնակցության հնարավորությունը խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցելու, որովհետեւ շատ լավ գիտակցում էր, որ ՀՅԴ-ն ջախջախիչ հաղթանակ է տանելու այդ ընտրություններում, մյուս կողմից էլ պառակտեց ընդդիմության ճակատը դիալոգի միջոցով, բերելով դեպի իրեն այն ժամանակվա ՀՀԿ-ին: Հիմա դերերը փոխվել են. ՀՀԿ-ն է նույն այդ ուժերի հետ է մտել դիալոգի մեջ,նույն պատճառով, որովհետեւ այլեւս չի կարողանում ղեկավարել երկիրը, ռեֆորմների գնալու ընդունակ չի, քանի որ յուրայիններին չի կարող որեւէ ձեւով սահմանափակի նրանց ախորժակը, եւ ուրեմն գտել է այս ճանապարհը: Բայց մենք այս փորձն ունենք, պարզապես սպասում ենք, տեսնենք, ինչ կլինի: Ի դեպ,երբ ես խոսում եմ առաջարկությունների մասին, մեզ էլ են արել տարբեր ժամանակներ կոալիցիոն կառավարության մաս դառնալու առաջարկություններ, ես անձամբ մասնակցել եմ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի հետ բանակցությունների, մեզ առաջարկվել է 4 նախարարական պաշտոն, բայց մենք մերժել ենք, եւ բոլոր նրանք, ովքեր այսօր խոսում են, թե ՀՅԴ-ն կոալիցիայի մեջ է մտնում պաշտոնների համար, դա պարզ ապուշություն է, որովհետեւ ավելի շատ են եղել դեպքերը, երբ մենք մերժել ենք կոալիցիայի մեջ մտնել, քան համաձայնել ենք: Մենք մերժել ենք նաեւ Արամ Սարգսյանի կոալիցիոն կառավարության մեջ մտնելու առաջարկը:
- Լավ: Այսինքն,իրական բարեփոխումները դուք բացառո՞ւմ եք դիալոգի արդյունքում:
- Դիալոգի արդյունքում բացառված է, դիալոգը ռեֆորմներից խուսափելու ձեւ է, դիալոգը հիմնականում ծառայում է ցույց տալու համար, որ «տեսեք մենք գնում ենք բանակցությունների, մենք տոլերանտ ենք, լայնախոհ ենք, կատարում ենք նաեւ եվրոպական կառույցների պահանջները»: Տարիներ շարունակ լսում ենք ռեֆորմների մասին, բայց ոչ մի ռեֆորմ չտեսանք:
- Դուք խոսում եք իշխանության տեսանկյունից, իսկ ընդդիմությունը ի՞նչ է շահում երկխոսության արդյունքում:
- Այն, ինչ շահեց ՀՀԿ-ն այն ժամանակ:
- Այսինքն, ուզում եք ասել պաշտո՞ն, տեղեր խորհրդարանո՞ւմ:
- Ես չեմ ուզում ենթադրել, որ զուտ մի քանի պատգամավորական, կամ գործադիր պաշտոններով կսահմանափակվի խնդիրը, եւ ընդհանրապես կանխատեսումներ չեմ ուզում անել:
- Իսկ արտահերթ ընտրությունների հնարավորությունը բացառո՞ւմ եք:
- Ես չեմ բացառում, որ իշխանությունը այդ հարցում էլ զիջի. ընտրություններից մեկը զիջի:
- Ո՞ր մեկը`նախագահականը, թե՞ խորհրդարանականը:
- Դժվար է ասել, բայց եթե ինձ հարցնեին, նախագահականը կբերեի առաջ: Բայց դա ոչինչ չի փոխի, արտահերթը տալիս է միայն բարոյական բավարարվածություն` մենք ասացինք` կլինի արտահերթ, եղավ: Սա իհարկե, մեծ քաղաքական բագաժ է տալիս, այստեղ է, որ իշխանությունը պետք է զգուշանա:
- Ուզում եք ասել Նախագահ չի՞ փոխվի արտահերթ ընտրությունների արդյունքում:
- Կարծում եմ` այս ճանապարհով ոչ: Դիալոգի ճանապարհով նախագահ չի փոխվի, նախագահ կփոխվի համաժողովրդական շարժման արդյունքում, երբ ժողովուրդը գիտակցի, որ ինքը իր ձայնի տերն է, որ իր ակտիվությամբ կարող է հաջողության հասնել, ոչ թե հույսը դնի այս կամ այն ուժի վրա միայն:
- Շատ կուսակցություններ, այսպես ասած «երրորդ ուժը» դժգոհում է, որ այս բանակցությունների արդյունքում իրենք մի տեսակ խաղից դուրս իրավիճակում են հայտնվել: Դուք նման միտում տեսնում ե՞ք:
- Այս դիալոգի նպատակներից մեկն էլ հենց դա է. ստեղծել պատրանք, որ բացի այդ երկու ուժից, այլ ուժ չկա, եւ այդ իրավիճակը նոր չի ստեղծվել, այլ դեռ նախագահական ընտրություններից առաջ իրենց այնպես դրսեւորեցին այդ երկու ուժերը, որ գրավեցին բոլոր էկրանները` ոչ պատշաճ, ոչ քաղաքական պահվածքով, որի արդյունքում եղավ մարտի 1, եւ մինչ օրս շարունակվում է այդ պրոցեսը: Այս երկու ուժը իրար օգնելով փորձում են հանրությանը ներկայացնել իրենք իրենց որպես միակը, սա մտածված ճնշում է մարդկանց ուղեղների վրա, ուղեղների լվացման ձեւ է, որովհետեւ ի վերջո այդ երկու ուժերը ժառանգաբար իրարից են սերել, դրանք տարբեր չեն, տարբեր են մարդիկ, գաղափարները, անցյալը, գործելաոճը տարբեր չեն, շարունակում են ԽՍՀՄ-ից եկող իշխանության կուսակցության շարունակական գիծը: Ամբողջ աշխատանքը գնում է ժողովրդին ցույց տալու համար, որ այդ գծին այլընտրանք չկա, այդ գծում նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն է, թե Սերժ Սարգսյանը, իրականում տարբերություն չկա, բայց ժողովրդին ցույց կտան, որ փոփոխություն եղավ: Այնինչ այլընտրանք կա, այլընտրանքի հույս ստեղծվում էր Ռոբերտ Քոչարյանի ղեկավարության առաջին տարիներին, բայց այդ հույսը հանգցրեցին:
- Կպարզաբանե՞ք, ո՞վ հանգցրեց:
- Ոչ: Ես ասացի, կարծում եմ հասկացողները հասկացան:
- Այսօր կարծիք կա, որ Ռոբերտ Քոչարյանը քաղաքական նպաստավոր հող իր վերադարձի համար չի տեսնում երկխոսությունից հետո, ի՞նչ կասեք այս կապակցությամբ:
- Ես չեմ սիրում կարծիքներով եզրակացություններ անել, հատկապես երբ կարծիքները ձեւավորում է մամուլը: Ես այս պահին չեմ տեսնում ոչ Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից քաղաքականություն վերադառնալու փորձ, ոչ էլ այդ փորձին հակադրվելու կատաղի պայքար, իսկ եթե նախկին նախագահը մտահոգ է հայաստանյան պրոբլեմներով, դա նորմալ է, նա մտահոգված է, ինչպես ցանկացած քաղաքացի, տարօրինակ է, ինչու մտահոգ չէ իշխանությունը:
- Եթե արտահերթ ընտրություններ լինեն նախագահական կամ խորհրդարանական, ՀՅԴ-ն պատրա՞ստ է այսօր մասնակցել դրանց:
- Ես այսօր չէի ցանկանա այդ հարցին պատասխանել, իհարկե, ցանկացած քաղաքական ուժի համար կարող են անսպասելի իրավիճակներ առաջանալ, ֆորսմաժորի, դավադրության հետեւանք լինի, սա էական չի, բայց ցանկացած ուժ, պետք է պատրաստ լինի նման զարգացումների: Եթե այդպիսի իրավիճակ լինի, մենք շատ արագ կկողմնորոշվենք:
Զրուցեց Դիանա Մարկոսյանը
