Բացել լրահոսը Փակել լրահոսը
A A

Ազատագրված տարածքները հանձնո՞ւմ ենք ԵՄ-ին

Հարցազրույց

Եվրախորհրդարանի կողմից ընդունված թիվ 2216 բանաձեւը նույնիսկ պաշտոնական Երեւանը գնահատեց ոչ հայանպաստ: Եվ խիստ անսպասելի էր ԵՊՀ Եվրոպական ուսումնասիրությունների կենտրոնի տնօրեն, Իրավաբանական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Արթուր Ղազինյանի տեսակետը, ով մամուլում հայտարարեց, թե սկզբունքորեն կողմ է բանաձեւում տեղ գտած մի շարք ձևակերպումներին: Հիշեցնենք, որ մասնավորապես Եվրախորհրդարանը պնդում էր, որ «հայկական ուժերը պետք է արագորեն լքեն Լեռնային Ղարաբաղին հարող բոլոր օկուպացված ադրբեջանական տարածքները»։

«Ա1+»-ը զրուցեց Արթուր Ղազինյանի հետ:

-Մի տեսակետ եք հայտնել, որը ընդունելի չէ հայ հանրության գոնե մեծ մասի համար: Ինչո՞ւ եք կարծում, որ միջազգային հանրությունը այսօր հանդուրժում է, որ Հայաստանի հսկողության տակ են 7 ազատագրված շրջանները:

-Մեկ ճշտում անեմ: Տարածքները գտնվում են ոչ թե Հայաստանի, այլ ԼՂ-ի ինքնապաշտպանական բանակի հսկողության տակ: Ես իրավաբան եմ եւ կարծում եմ, որ այս իրավաբանական ձեւակերպումը շատ կարեւոր է: Եվրոպական խորհրդարանը արտահայտել է մի դիրքորոշում, ըստ որի` ԼՂ ներկայիս ստատուս քվոն ձեւավորվել է ուժով եւ հակասում է միջազգային իրավունքին: Ես ասել եմ, որ այո, ես դրա հետ սկզբունքորեն համամիտ եմ: Ինչո՞ւ: Որովհետեւ, գիտենք, որ ստատուս քվոն ձեւավորվել է 1994 թ-ին ստորագրված հրադադարի պայմանագրով, որը ուժի արդյունքում է եղել: Եվ երկրորդը` ԼՂ-ի բանակի հսկողության տակ են այս պահին ադրբեջանական տարածքներ, որոնք, իմ տեղեկություններով, պաշտոնական Հայաստանը երբեւէ իր սեփական տարածքը չի համարել: Ուրիշ բան, որ քաղաքական գործիչները հայտարարեցին, որ դա մերն է: Խոսքը պաշտոնականի մասին է: Այդ տարածքները մենք անվանում ենք անվտանգության գոտի` հիմնավորելու համար, թե ինչի համար ենք մենք պահում դրանք: Այլ կերպ չենք կարող, քանի որ դժվար է գրավել պետության տարածք եւ հետագայում միջազգային հանրության առջեւ արդար եւ ազնիվ լինել այդ հարցում:

-Բայց մենք չենք գրավել, այլ ազատագրել ենք պարտադրված պատերազմի ժամանակ:

-Այո,  մենք պաշտպանվել ենք, մենք ազատագրել են այն տարածքները, որոնք մտել են ԼՂ-ի մեջ: Այդ թեմայով ես իրավունք չունեմ որեւէ բան ասելու: Դա Ղարաբաղն է, ինքնորոշված սուբյեկտ է, որի մասին կասկած լինել չի կարող: Որքանով, որ անհնար է այդ տարածքների նկատմամբ շարունակական հսկողության պահպանումը, այնքան էլ` Ղարաբաղի գտնվելը Ադրբեջանի կազմում: Այսինքն` ստացվում է մի իրավիճակ, որ այսօր ԼՂ ինքնապաշտպանական ուժերը իրենց հսկողության տակ են պահում մի գոտի, որը մենք անվանում են անվտանգության գոտի, միջազգային հանրությունը իր մի շարք բանաձեւերով` ՄԱԿ-ի, Եվրոպայի խորհրդի, Եվրամիության, անվանում է օկուպացված տարածքներ: Ես սա հայտնում են որպես իրավագետ, ոչ թե քաղաքական գործիչ:

-Հակասություն չի՞ առաջանում Ձեր խոսքերի միջեւ: Դուք ասում եք, որ ԼՂՀ-ն անկախ պետություն է, ինքն է որոշում,ապա...

-Հայաստանի արտաքին քաղաքականության պատասխանատուների թիվ մեկ խնդիրն է անհապաղ բանակցային սեղանին վերադարձնել ԼՂ-ին եւ ապահովել ԼՂ-ի ինքնորոշման իրավունքի գործնական իրացումը: Խնդիրն այսօր տեղափոխվել է այլ հարթություն: Ղարաբաղի` բանակցություններից դուրս գալով` խնդիրը վերածվել է երկու պետությունների միջեւ տարածքային վեճի` ազգերի ինքնորոշման որոշակի տարրերով: Հայաստանի դիվանագիտությունը պետք է անի հնարավորը, որպեսզի շտկի թույլ տրված ճակատագրական սխալը, ընդհուպ մինչեւ հրաժարվելով բանակցություններին մասնակցությունից, հայտարարելով, որ ԼՂ ժողովուրդը պետք է որոշում կայացնի:

-Եթե որոշողը, ի վերջո, ԼՂ ժողովուրդն է լինելու, ապա ի՞նչ տարբերություն` ԼՂՀ, թե ՀՀ իշխանություններն են բանակցում:

- Առաջին հայացքից թվում է թե` այո, տարբերություն չկա, բայց որն է այստեղ խնդիրը: Ուղղակի միջազգային հանրությունը չի ցանկանում երեք սուբյեկտի հետ խոսել, դա ավելի բարդ է: Բացի այդ, ԼՂ բանակցային գործընթացից դուրս մղելը հիմնավորվեց նրանով, որ, եթե Հայաստանը մասնակցում է, ապա ԼՂ-ն կարող է նաեւ դիտորդի դերում լինել եւ ներքին խորհրդակցությունների արդյունքում կարելի կլինի ներկայացնել մեկ միասնական դիրքորոշում: Իմ կարծիքով, ԼՂ-ի բանակցություններից դուրս մղումը ռազմավարական սխալ էր. այն դանդաղ գործողության ռումբ էր, որը դրվեց բանակցային գործընթացի տակ, եւ որն այսօր ուղղակի կարող է պայթել ամեն րոպե: Վերլուծելով վերջին 2 տարում մեր տարածաշրջանում ընթացող աշխարհաքաղաքական զարգացումները` կարելի է եզրակացնել, որ միջազգային հանրությունը որոշում է կայացրել` երկարատեւ խաղաղություն և կայունություն հաստատել Հարավային Կովկասում: Նրանք այս տարածաշրջանի հետ կապված ունեն խոշոր եւ երկարաժամկետ ծրագրեր և դրանք կյանքի կոչելու համար նրանց առաջին հերթին անհրաժեշտ է շուտափույթ լուծել տարածաշրջանում առկա բոլոր կոնֆլիկտներն ու անհամաձայնությունները,:

-Նման պարագայում չե՞ք կարծում, որ Հայաստանը պետք է մտածի ոչ թե ազատագրված տարածքները վերադարձնելու մասին, այլ ուղղակի ճանաչի ԼՂՀ անկախությունը:

- Այդ տարբերակը բազմաթիվ անգամ ներկայացրել է «Ժառանգություն» կուսակցությունը: Բայց դա ամենածայրահեղ քայլն է, որին պետք է գնա Հայաստանի իշխանությունը` գիտակցելով, որ այդ կբերի պատերազմի: Եվ առհասարակ, կարեւորը այս պարագայում ոչ թե նախագահների միջև ինչ որ խնդրի վերաբերյալ ձեռք բերված համաձայնությունն է, ինչին դժվար չէ հասնել, այլ ժողովուրդների այն ընդունելու ունակությունն է, եւ այն հարցը, թե որքանով են ժողովուրդները պատրաստ ընդունել ձեռք բերված համաձայնությունը: Եթե ժողովուրդները և հասարակությունները չկարողանան մտնել երկխոսության մեջ, նշանակում է, որ այդ պայմանավորվածություններն ուղղակի կմնան թղթի վրա: Մենք հարեւաններ ենք, եւ չենք կարող հավերժ այսպես ապրել, ինչ-որ պահի մենք պետք է հանգենք կոմպրոմիսի:

- Խորհրդային ժամանակաշրջանում էլ էր թվում, թե հարցը լուծված է, սակայն փաստը եղավ այն, որ Արցախի ժողովուրդը ընդվզեց:

- Այո, դուք իրավացի եք: Դա եղավ արդյունք այն բանի, որ Խորհրդային իշխանությունները, իրենց ոչ բանական մտածելակերպով և գործելաոճով, հիմնախնդիրը տեղափոխել էր ժամանակավոր զսպման և լուծված լինելու պատրանք ստեղծելու հարթություն: Այս քաղաքականությունը զսպանակի դեր խաղաց ԼՂ հիմնախնդրի հարցում և արդյունքում 1988-ին այն պայթեց իր 70 տարիների ընթացքում կուտակված ամբողջ էներգիայով: Հետևանքը մենք արդեն տեսանք: ԵՄ-ն այս բանաձեւով կոչ է անում ԵՄ խորհրդին օգտագործել ԵՄ Ընդհանուր արտաքին եւ պաշտպանական քաղաքականությունը որպես գործիք Ղարաբաղի տարածքում խաղաղապահ առաքելություն իրականացնելու համար: Երբ ասվում է հայկական զորքերի դուրս բերում, դա բոլորովին չի նշանակում ադրբեջանական զորքերի տեղակայում: Որովհետեւ այդ նույն անվտանգության գոտին մնալու է այդպիսին, որն ուղղակի վերահսկվելու է ոչ թե ԼՂՀ պաշտպանական բանակի, այլ ԵՄ արագ արձագանքման խաղաղապահ ջոկատների և դիտորդական առաքելությունների կողմից, որն այսօր, իմ կարծիքով, աշխարհում գործող խաղաղապահ ամենալուրջ եւ ամենակայուն առաքելությունն է: Եթե մենք հաշվի ենք առնում, որ հենց ԵՄ գերակայությամբ են հաստատվում կայունությունն ու խաղաղությունը, ապա այլեւս ոչ մեկին ձեռնտու չէ պատերազմ սկսել: Հետեւաբար, առաքելությունը կերաշխավորի խաղաղ բնակչության վերադարձը, կլինեն ներդրումներ, կբացվի ամբողջ ենթակառուցվածքային ցանցը: Այն պահից սկսած, երբ հայկական ուժերը դուրս կգան եւ նրանց փոխարեն կտեղակայվեն եվրոպական առաքելության խաղաղապահ ուժերը, Ադրբեջանի ռազմատենչ հռետորաբանությունը, իմ խորին համոզմամբ, կվերափոխվի հանդուրժողականության ու կայուն համագործակցության հաստատմանն ուղղված քարոզչության:

-Չե՞ք կարծում, որ այն, ինչ դուք ներկայացնում եք իբրեւ իրավաբան, հենց այն է, ինչ առաջարկում են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները Մադրիդյան սկզբունքներում:

- Ես ծանոթ չեմ Մադրիդյան սկզբունքների տեքստին:

- Գրեթե այն է, ինչը հայկական կողմը չի ընդունում:

- Ո՞վ չի ընդունում: Ես պաշտոնական հայտարարություն չեմ լսել, որ չի ընդունում: Նաեւ չկա հայտարարություն, որ ընդունում է:

- Չե՞ք կարծում, որ տեղի կունենա այն, ինչ տեղի ունեցավ` 1998թ-ին, երբ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը հրաժարական տվեց:

- Այդ հարցում ձեռնպահ կմնայի հայտարարություններից, քանզի չեմ կարող կանխատեսել, թե այն ինչ արձագանք կունենա հասարակության մոտ: Կլինեն ուժեր, որոնք դա կշահարկեն, կփորձեն անհանդուրժողականության տրամադրություն ստեղծել, բայց դա, իմ կարծիքով, չի լինի կառուցողական մոտեցում: Մենք պետք է հասկանանք, որ միջազգային հանրության կողմից առաջարկված այդ կայունությունը եւ խաղաղությունը պետք են առաջին հերթին մեզ: Ես նաև համաձայն չեմ այն դիրքորոշման հետ, որ 100 տարի մենք կարող ենք զարգանալ շրջափակման մեջ: Դա անլուրջ մոտեցում է: Եթե միջազգային մակարդակում հիմնախնդիրը լուծելու մասին որոշում կայացվեց, ապա ինչ-որ ժամանակահատված կփորձեն հաշվի առնել մեր դիրքորոշումը, ինչ-որ բան կառաջարկեն, կհորդորեն, ամեն ինչ կանեն, որ կողմերը չգնան ծայրահեղ քայլերի: Բանակցային ռեսուրսի սպառման պարագայում ներկայիս ստատուս քվոն այլևս չի հանդուժվի, և միջազգային հանրությունը արդեն ստիպված կլինի գնալ կոշտ մեթոդների, ինչի համար միջազգային իրավունքը եւ պրակտիկան ունեն բավարար մեխանիզմներ և անհրաժեշտ լծակներ: Արդյունքում մենք ստիպված կլինենք արդեն միջազգային հանրության ճնշման տակ ազատել այդ տարածքները` դրանից բխող բոլոր ծանր տնտեսական և քաղաքական հետևանքներով:

- Իսկ դուք ինչո՞ւ առաջ չեք քաշում այն թեզը, որ հայկական կողմն էլ է տարածքներ կորցրել:

-Ես ընդամենը ներկայացնում եմ այն, ինչ ասել է Եվրոպական խորհրդարանը: Եթե խորհրդարանն այդ հարցը դներ, ես կմեկնաբանեի` որքանով է դա ճիշտ կամ սխալ: Նման հարց բարձրացնելը մեր արտաքին գերատեսչության խնդիրն է, ես միայն փորձագետ եմ, ով տալիս է իր կարծիքը բանաձեւի վերաբերյալ եւ մտահոգված եմ այն արձագանքներով, որոնք եղան Հայաստանում` սուր քննադատական, հայհոյախառն` ուղղված ԵՄ-ին: Պատճառը, իմ կարծիքով այն էր, որ այն համալիր կերպով չվերլուծվեց և ուշադրությունը սևեռվեց բացառապես այն ձևակերպումների վրա, որոնք առաջին հայացքից ունեին ոչ հայանպաստ ձևակերպումներ: Ես ուղղակի չէի կարող լռել եւ հանդուրժել:

-Այսինքն` դուք խոսել եք իբրեւ ԵՄ փորձագե՞տ:

-Ոչ, ես խոսել եմ իբրեւ Հայաստանը Եվրոպայում պատկերացնող մարդ եւ իբրեւ ԵՄ իրավունքի մասնագետ: Հասկանալով,որ Կիրիլովները (բանաձեւի հեղինակ-խմբ) չեն որոշում ԵՄ արտաքին քաղաքականությունը, որ այն որոշվում է բոլորովին այլ մակարդակում: Դա ընդամենը դիրքորոշում է: Իսկ թե ով է մեղավոր, որ ԵՄ-ն այս հիմնախնդրի վերաբերյալ ունի այսպիսի դիրքորոշում, թերևս դժվար է գտնել, քանի որ այնքան էլ հեշտ գործ չի դիրքորոշում փոխելը, եթե հատկապես խոսք է գնում Եվրոպական խորհրդարանի նման հեղինակավոր ինստիտուտի մասին:

- ԵՄ-ն չի՞ ընդունում, որ ԵԱՀԿ մանդատի շրջանակներում է ԼՂ հարցի լուծումը:

- Ընդունում է, բայց իր դիրքորոշումն է հայտնում:

- Հետեւաբար, դիրքորոշումը իրագործման համար պարտադիր չէ:

- Մեզ համար չէ, բայց այն արդեն դառնում է պարտադիր ԵՄ անդամ 27 երկրների արտաքին քաղաքականության համար: Վստահ եմ, որ որոշակի ձեւակերպումներ կմեղմվեն, քանի որ խորհրդարանական ձեւակերպումները, որպես կանոն, ավելի սուր են լինում, քան դիվանագիտականը: Սակայն բովանդակությունը կմնա նույնը: Ի՞նչն է խնդրի էությունը. պետք է միջանցք ստեղծել, որտեղով հնարավոր լինի Կենտրոնական Ասիան կապել Եվրոպայի հետ և այդ նպատակով անցկացնել երկարաժամկետ աշխարհաքաղաքական և տնտեսական ծրագրեր: Իսկ դա հնարավոր է անել նորմալ, կայուն հասարակության եւ քաղաքականության պայմաններում

- Ինչո՞ւ Հայաստանը միշտ պետք է զիջի:

- Չի զիջում:

- Ազատագրված տարածքների հանձնումը զիջում չէ՞:

- Հանձնել բառը դուք սխալ եք հասկանում: Մենք այդ չեք տալիս Ադրբեջանին: ԵՄ բանաձեւի ոգու համաձայն` մենք տալիս ենք եվրոպական խաղաղապահ ուժերին: Ստեղծվում է կայուն հիմք` որոշ ժամանակ հետո հանրաքվեով ԼՂ-ի վերջնական կարգավիճակի որոշման համար: Դա անխուսափելի է. Ղարաբաղի ժողովուրդը պետք է իր դիրքորոշումը հայտնի և ԵՄ, ստանձնելով տարածաշրջանում խաղաղության և կայունության երաշխավորի դեր, պետք է ձևավորի այնպիսի իրավական և քաղաքական մեխանիզմ, որը կերաշխավորի ԼՂ ժողովրդի կողմից իր ինքնորոշման իրավունքի ամբողջական իրացումը` խելամիտ ժամկետներում: Այս առումով պետք է փաստել, որ ԵՄ այսօր տիրապետում է բոլոր անհրաժեշտ լծակների այսպիսի մթնոլորտ ձևավորելու համար: Ուրիշ բան, որ պետք է այնպիսի քաղաքականություն վարենք, որ ԼՂՀ բնակչությունը եկող տարիների ընթացքում չնվազի, այլեւ հնարավորինս ավելանա, ինչը չի արվել վերջին 20 տարիների ընթացքում:

-  Չէ՞ որ հանրաքվե 1991թ-ին արդեն եղել է:

- Իրենք (ԵՄ-ն) չեն ընդունում այդ հանրաքվեի արդյունքները:

- Բայց միշտ էլ կարող են չընդունել:

- Իրենք կընդունեն իրենց հովանու տակ անցկացրածը, ինչպես եղավ Կոսովոյում:

- Միշտ նրանք ասում են, որ Ղարաբաղը Կոսովո չէ:

- Այո, որովհետև Կոսովոն մինչեւ վերջ պայքարեց իր անկախության համար` ամբողջությամբ պահպանելով միջազգային իրավունքի ազգերի ինքնորոշման սկզբունքի իրացման համար անհրաժեշտ գործնական տարրերը: Պայքարի ընթացքում Սերբիայի իշխանությունները, վարելով անհանդուրժողական և ագրեսիվ քաղաքականությամբ համոզեցին միջազգային հանրությանը, որ Կոսովոն այլևս երբեք չի կարող լինել Սերբիայի կազմում:

- Իբրեւ իրավագետ հնարավոր համարո՞ւմ եք Կոսովոյի տարբերակը Ղարաբաղի դեպքում:

- Մի դեպքում` եթե Ղարաբաղը հայտարարի, որ ինքը չի ընդունում բանակցությունները, որ վարում է Հայաստանը:

Զրուցեց Կարինե Ասատրյանը