Բացել լրահոսը Փակել լրահոսը
A A

«Ո՞ւմ ռեսուրսներով եք առեւտուր անում»

Հարցազրույց

«Ցավոք, ճշմարիտ են բոլոր նրանք, ովքեր ասում են, որ երկիրը չի կառուցվում առանց զոհերի: Դա շատ տխուր բան է, սակայն այդպես է»,- այսօր «Ա1+»-ի հետ զրույցում ասաց սոցիոլոգ Լյուդմիլա Հարությունյանը:  Նա նաեւ անդրադարձավ մի շարք հարցերի. 

  2008թ. մարտի 1-ին մեր ժողովուրդը փորձեց ասել, որ ինքը կա:  Այդ զոհերը, որոնք մենք տվեցինք մարտի 1-ին, մարտի 1-ից հետո միշտ ուղեկցել են մեզ եւ ասել, որ պայքարը դեռ շարունակվում է: Ցավոք, մեր զավակները զոհվեցին ոչ միայն արտաքին թշնամու դեմ պայքարում' Արցախյան պատերազմում, այլեւ ներքին պայքարում: Ես կարեւորում եմ նաեւ 2009թ. տարբեր հանձնաժողովների ստեղծումը, որտեղ բանավիճեցին ճշմարտությունը բացահայտելու համար:

-         10 մարդ զոհվեց խաղաղ ցույցերին մասնակցելու համար: Ինչպե՞ս դա  ազդեց  այն   մարդկանց վրա, ովքեր նույնպես փողոց էին դուրս եկել' իրենց ձայնը պաշտպանելու համար: 

 -         Ես կարծում եմ' փողոցային պայքարի, արտապառլամենտական պայքարի ռեսուրսները ստաբիլիզացվել են եւ այլեւս չեն ավելանա: Ընդդիմությունը ինստիտուցոնալացվել է: Կա ընդդիմություն, կա կուսակցություն, որն իրեն ընդդիմություն է հայտարարել եւ հետամուտ է լինում, սակայն Հայաստանի «ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն» հասարակություն է, եւ այստեղ միայն իշխանության եւ ընդդիմության հարաբերությունները ոչ մի հարց չեն լուծում, քանի որ միշտ կա զսպանակ: Այդ Ղարաբաղյան պատերազմն է եւ միշտ ձեւավորում է վերջին պահի արդյունքը: Այս երեւույթները պետք է քննարկվեն ոչ միայն հաջողությունների, հաղթանակի տեսանկյունից, չկա հաղթանակ: Իրական հաղթանակ չի լինի մինչեւ չլինի ԼՂ հիմնախնդրի լուծումը: Այդ լուծումները կոմպրոմիսային են:

-         Մոտ ապագայում Դուք տեսնո՞ւմ եք ԼՂ հիմնախնդրի լուծումը:

-         Ոչ: Մոտ ապագայում չեմ տեսնում խնդրի լուծումը: Ամեն ինչ արվել է այդ խնդրի լուծման համար: Ադրբեջանը կարող է հազար ու մի բան հայտարարել այսօր, սակայն պատերազմի խնդիրն այլեւս ֆունկցիոնալ չէ: ԼՂ հիմնախնդիրն այսօր լուծման ելքեր չունի, քանի որ աշխարհը չի գնում դե ֆակտո պետությունների ճանաչմանը:

-         Թուրքիան ակտիվացել է ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում: Եթե նախկինում ակնարկում էր ազատագրված տարածքները Ադրբեջանին վերադարձնելու մասին, այսօր արդեն բացահայտ երկու տարածքի անուն է նշում: Դա մեր իշխանությունների բացթողման ու սխալի արդյունքը չէ՞:

 -          Տարածաշրջանային դիվանագիտության ասպարեզում Թուրքիան որոշակի սահմաններ արդեն անցել է, եւ դա ցույց է տրվում Արեւմուտքի քաղաքականության մեջ: Օրինակ' ուրանի հարստացման վերաբերյալ Իրանի եւ Բրազիլիայի վերաբերյալ ՄԱԿ-ի տարածած հայտարարությունը Թուրքիային ցույց տվեց իր տեղը, սակայն դա չի նշանակում, որ Թուրքիան դադարեցնելու է իր հայտարարությունը: Այսօր Թուրքիան բավականին քաղաքական տարածք է գրավել եւ վակուում է զգում այս տարածաշրջանում, ինչը փորձում է լրացնել: Թուրքիան այսօր շատ բարդ դիվանագիտական խաղ է տանում ՌԴ-ի հետ, բայց ոչ իր ռեսուրսներով: Սա Թուրքիայի ամենաթույլ պահն է, քանի որ Թուրքիան եւ ՌԴ-ն իրենց ռեսուրսներով չեն  խաղում: Այդ ռեսուրսները մեր եւ Ադրբեջանի ձեռքերում են, իսկ ամենակարեւորը' Ղարաբաղի ձեռքում: Ուզում են Ղարաբաղի հարցը տալը ՌԴ-ին եւ Թուրքիային: Հարցնում եմ' այդ ո՞ւմ ռեսուրսներով եք առեւտուր անում: Նույն հարցը Ադրբեջանն է տալու Թուրքիային:

-         Ձեր կարծիքով Թուրքիան այսօր բարդ խաղ է խաղում առանց որեւէ ռեսուրսի՞:

-         Միակ ռեսուրսը, որն այսօր ունի Թուրքիան, դա հայ-թուրքական սահմանի բացումն է: Ես կարծում եմ, որ Թուրքիան հասկանում է այդքանը:

-         Այդ ռեսուրսը ՀՀ-ն չտվե՞ց Թուրքիային: Ընդհանրապես հայ-թուրքական արձանագրություններում, Դուք ԼՂ-ն չե՞ք տեսնում որպես նախապայման:   

  -         Թուրքիայի վարքը ես վերլուծում եմ Օսմանյան  ժառանգության տեսանկյունից: Արդյոք ժամանակակից Թուրքիան ազատվե՞լ է դրանից:  Եղեռնի ճանաչման խնդիրն էլ է կախված այդ հարցից: Ես գտնում եմ, որ Թուրքիան լիովին կրում է Օսմանյան ժառանգությունը եւ մտադիր էլ չի ձերբազատվել դրանից:

-         Այսինքն, Թուրքիայի հետ հարաբերությունները հաստատելու փորձերն անիմա՞ստ են:

  -         Ես կարծում եմ, որ ժպիտների մակարդակը կստացվի, ավելի խորը չի ստացվի: Գոյություն ունի թշնամու կերպար, գոյություն ունի կոլեկտիվ մեղքի խնդիր, որը լուծված չէ: Այս պահին ես զբաղվում եմ Թուրքիայի ինքնության խնդիրներով, թե ինչպես է Թուրքիան աշխատում այս ուղղությամբ:  Թուրքիան այսօր մեզ ասում է, որ Սփյուռքը կապ չունի Հայոց ցեղասպանության հետ: Սա շատ լուրջ խնդիր է: Թուրքիան բռնանում է մեր ինքնության վրա: Մենք մեր ինքնության վրա չենք աշխատում: Իսկ երբ Թուրքիան ազատվի Օսմանյան կայսրության ժառանգությունից, կդառնա Եվրոպական երկիր: 

-          Դուք ասացիք, որ Թուրքիան նպատակ չունի ազատվել այդ ժառանգությունից:

 -         Ես ինքս ինձ կուղղեմ: Թուրքիայի քաղաքական մշակույթը գալիս է Օսմանյան  կայսրությունից եւ միգուցե Թուրքիան չի կարողանում ազատվել այդ ժառանգությունից:

-         Ձեր կարծիքով հայ-թուրքական հարաբերությունները բարելավելուն ուղղված գործընթացում հայկական կողմի  ֆուտբոլային դիվանագիտությունը պարտվե՞ց:

 -         Ես գտնում եմ, որ անկախության  ձեռքբերումից հետո ՀՀ-ն փորձ արեց եւ այդ փորձը վերջացավ վատ: Թուրքիան իրեն վատ էր պահում: Թուրքիան չհասկացավ, որ ՀՀ-ում իշխող դասի կողմից քայլերը ՀՀ բնակչությունը մերժում էր, սակայն մեր իշխանությունները գնացին դրան, որովհետեւ  դա անհրաժեշտ էր: Ռոբերտ Քոչարյանի ժամանակ հետընթաց  տեղի ունեցավ: Նա ուժեղացրեց Եղեռնի ճանաչման գործընթացը: Սերժ Սարգսյանը նորից փորձեց եւ նորից վերջանում է ոչնչով: Թուրքիան պետք է հասկանա, որ եթե ուզում է որեւէ բան անել, ապա պետք է փոխի իր վարքը, սակայն  Թուրքիայի համար ՀՀ-ն մեծ նշանակություն չունի որպես ռեգիոնալ խաղացող: Այս առումով հետեւությունը մեկն է' միայն ուժեղ Հայաստանը կարող է լինել ուժեղ խաղացող: Եթե ՀՀ-ում ռեֆորմացիա տեղի չունենա, ՀՀ-ն կմնա այս թույլ վիճակում:

-         ՀՀ-ի  վիճակը շատերը պայմանավորում են նաեւ արտագաղթով եւ պնդում, որ 2008թ. մարտի 1-ից հետո այն նոր թափ է ստացել: Դուք կիսո՞ւմ եք այս տեսակետը:

 -         Սկսած 1988թ-ից արտագաղթի կորը միշտ արձագանքել է հիասթափությանը: Ժողովուրդը մոբիլիզացվում է, փորձում է ինչ-որ բան անել, չի ստացվում' արտագաղթում է: Ընդհանրապես, հայերը սովոր են ճամպրուկները հավաքելուն: Հայրենիքից օտարվածությունը բերում է այս վարքին: Հայերը ոչ թե ասում են' սա իմ հայրենիքն է եւ ինչ էլ լինի, ես կառուցելու եմ այն, այլ մտածում են, որ երկիրը երկիր չի դառնալու եւ կապում են ճամպրուկները: Մենք պիտի կառուցենք մեր երկիրը, սա մեր միակ հայրենիքն է: Արտագաղթի թեման արդեն դադարել է տնտեսական թեմա լինելուց եւ հիմա դարձել է սոցիալ-քաղաքական, սոցիալ հոգեբանական թեմա է:

-         Ձեր կարծիքով այսօր ի՞նչն է պակասում ՀՀ քաղաքացուն ՀՀ-ում իր ապագան տեսնելու համար:

 -         Համար մեկ խնդիրը սոցիալական անարդարությունն է: Երկրորդ խնդիրը' սոցիալական հետամնացություն է: Մի երկիր, որը թույլ է տալիս, որ առանձին հարուստ անձինք ավելի ուժեղ լինեն, քան իշխանությունները, այդ երկիրը չի կարող լինել ժամանակակից:  ՀՀ-ում լուծված չէ իշխանության խնդիրը: Մեզ թվում է, որ ՀՀ-ում իշխանությունն ուժեղ է, սակայն իշխանությունը ուժեղ չէ: Առանձին տնտեսական գործիչները փորձում են լինել իշխանությունից ուժեղ: Եթե ժողովրդի համար այսօր սոցիալական արդարության խնդիրն է կանգնած, ապա իշխանության համար' իշխանության խնդիրը: Տնտեսական էլիտան պետք է դադարի լինել քաղաքական էլիտան:

Հարցազրույցը վարեց Վիկտորյա Աբրահամյանը: