Բացել լրահոսը Փակել լրահոսը
A A

«Մեծացել է պատերազմի վերսկսման հավանականությունը» (տեսանյութ)

Հարցազրույց

«Ավելի լավ է սովորական քաղաքացի լինել նորմալ երկրում, քան իշխանություն' նման երկրում, այսինքն' հետ գնացող, թուլացող»,-այսօր «Ա1+»-ի հետ հարցազրույցում ասաց ՀՀ ԱԳ նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանը, ինչպես նաեւ պատասխանեց մի շարք այլ հարցերի:

- Պարոն Օսկանյան, Ձեր կարծիքով ո՞ւր է հասել ԼՂ հիմնախնդրի բանակցային գործընթացը: Ադրբեջանի ԱԳ նախարարն ասում է, որ իրենք արդեն հավանություն են տվել նորացված Մադրիդյան սկզբունքներին, եւ հիմա հերթը հայկական կողմինն է:

- Եթե Ադրբեջանը, իսկապես «այո» է ասել, եւ հայկական կողմը թերեւս ոչինչ չի ասում, բայց փաստաթուղթն այնքան էլ մեր օգտին չէ, դա նշանակում է, որ ԼՂ հարցի շուրջ իրավիճակի լուրջ փոփոխություն կա: Սա բանակցվող փաստաթուղթ է: Նախկինում էլ են եղել փաստաթղթեր, որոնք ներկայացվել են կողմերին, սակայն չեն բանակցել, եւ եթե Ադրբեջանն «այո» է ասում բանակցվող փաստաթղթին, իսկ Հայաստանը «ոչ»' սա լավ չէ:

- Ձեր կարծիքով ԼՂ հարցում ինչո՞վ է պայմանավորված իրավիճակի փոփոխությունը:

- Երեք հիմնական պատճառ եմ տեսնում. առաջին' հայ-թուրքական գործընթացը միանշանակ ազդել է ԼՂ հիմնախնդրի գործընթացի վրա: Այսինքն' Թուրքիայի ազդեցությունը պետք չէ թերագնահատել: Երկրորդ' փոխվել է հայկական կողմի բանակցային որակը, որովհետեւ բանակցություններում պետք է կարողանալ հիմնավորել այլընտրանքային դիրքորոշումները: Երրորդ պատճառը, որն ամենակարեւորն է' ՀՀ-ում ստեղծված ներքաղաքական եւ տնտեսական իրավիճակն է: ԼՂ հարցում մեզ համար ամենաանբարենպաստ իրավիճակները եղել են այն դեպքերում, երբ ներսում մենք թույլ ենք եղել: Այսօր ՀՀ ներքաղաքական իրավիճակը լարված է, տնտեսությունը կաթվածահար է եղել:

- Կարելի՞ է ենթադրել, որ միջազգային հանրությունը օգտվելով ՀՀ-ում ստեղծված իրավիճակից' կստիպի ԼՂ հարցով փաստաթուղթ ստորագրել:

- Ես չեմ կարող նման կանխատեսում անել, սակայն միջազգային հանրությունը միշտ կարողանում է ճիշտ գնահատել իրավիճակը եւ համապատասխան փոփոխություններ մտցնել իրենց գործելաոճի եւ առաջարկությունների մեջ: Այն ինչ կա այսօր սեղանի վրա, բացառվում է, որ ընդունվի:

- Իսկ ՀՀ-ում ինչո՞ւ է նման իրավիճակ ստեղծվել:

- Ես ասացի, որ մենք պետք է աշխատենք այդ երեք հարցերի ուղղությամբ:

- Դուք ծանո՞թ եք նորացված Մադրիդյան սկզբունքներին:

- Փաստաթուղթը չեմ տեսել, սակայն ամբողջությամբ պատկերացնում եմ' դատելով հայտարարություններից:

- Այդ նորացված սկզբունքները մեզ համար ավելի՞ վտանգավոր են:

- Հայաստանի համար շատ կարեւոր սկզբունք է եղել, որ ԼՂ հակամարտության արդյունքում առաջացած բոլոր խնդիրներն իրենց վերջնական լուծումը գտնեն ԼՂ հիմնախնդրի կարգավիճակի հետ միաժամանակ: Այդ երկուսի ժամկետները պետք է համընկնեն: «Մադրիդյան» առաջարկներում այդ սկզբունքները պահպանվել են: Իմ մտահոգությունն այն է, որ այսօր խախտվել է հենց այդ սկզբունքը: Դա նշանակում է, որ մեզ համար շատ վտանգավոր իրավիճակ է ստեղծվել:

- Երեւանում ԼՂ հարցով ԵԱՀԿ ԽՎ հատուկ զեկուցող Լենմարկերը հայտարարեց, որ կարիք չկա փոխել ԼՂ բանակցային գործընթացի ձեւաչափը եւ ԼՂ-ին դարձնել անմիջական մասնակից: Այդ հայտարարության հիմքում է՞լ է այն հաշվարկը, որ ՀՀ-ի ներքաղաքական իրավիճակը լարված է:

- Եթե մի փաստաթղթի վերաբերյալ Ադրբեջանը արդեն «այո» է ասել, դրանից հետո բոլորի ակնկալիքները Հայաստանից են եւ նրանց հայտարարությունները վերածվում են ճնշման: Երբ նրանց ակնկալիքներն ամրագրվում են իրենց մտքերում, հստակ ձեւակերպվում եւ գրավոր ներկայացվում են, թե հարցն ինչպես պետք է լուծվի, դա հետագայում շտկելը շատ դժվար է լինում: Այսօր մենք ծանր վիճակում ենք: Նման իրավիճակներ նախկինում էլ են եղել, սակայն մենք կարողացել ենք հաղթահարել:

Նման վիճակ եղել է 1996թ' Լիսաբոնից հետո, 1998թ, երբ իշխանափոխություն եղավ: Այսօր նման իրավիճակ է: Նախկինում մի քիչ հեշտ էր, քանի որ հնարավոր եղավ կտրուկ փոփոխություն անել, քանի որ իշխանափոխություն եղավ: Իշխանություններն այսօր պետք է կշռի վրա դնեն իրենց հեղինակությունն ու երկրի անվտանգությունը: Եթե պետք է տուժի երկրի անվտանգությունը, ապա իշխանությունները պետք է անկեղծություն, քաջություն ցուցաբերեն եւ ասեն, որ տարիների ընթացքում սխալներ են կատարել արտաքին քաղաքականությունում' հայ-թուրքական հարաբերություններում, ԼՂ հարցում: Պետք չէ ամեն ինչ շատ խորացնել: Այսօր իշխանություններից շրջադարձային քայլեր են ակնկալվում:

- Իշխանափոխությունը հնարավորություն կտ՞ա կատարել այդ շրջադարձային քայլերը ԼՂ հարցում եւ հայ-թուրքական հարաբերություններում:

- Ես չեմ ուզում դրա մասին խոսել, դա քաղաքական ուժերի խնդիրն է: Այսօր մեր իշխանությունների առաջ խնդիր կա' շրջադարձային քայլեր կատարել:

- Օրինակ, ՀՅԴ-ն, որը դեմ է հայ-թուրքական արձանագրություններին' ընդունելով, որ արտաքին քաղաքականության պատասխանատուն Սերժ Սարգսյանն է, պահանջում է ԱԳ նախարարի հրաժարականը: Նրա հրաժարականը կարո՞ղ է շրջադարձային լինել գործընթացում:

- Ես չեմ ուզում նման հարցերի պատասխանել: Ես չեմ ուզում անձերի մասին խոսել: Ինձ հետաքրքրում են երեւույթները: Եւ արտաքին, եւ ներքին հարցերում, եւ հատկապես տնտեսության մեջ մենք լուրջ խնդիրներ ունենք: Հասարակությունը պետք է դրա մասին մտածի, եւ ոչ թե հետեւի, թե որ քաղաքական ուժը ում ինչ ասեց: Լենմարկերն ի՞նչ ասեց, Ֆասիեն ի՞նչ ասեց: Կարծես այդ բոլորը հատուկ են ասում' մեզ հիմնական խնդիրներից շեղելու համար: Այսօր մեր երկրի առաջ ծառացած հիմնական խնդիրը տնտեսությունն է, երկրում քաղաքական լարվածությունը թուլացնելը:

- Պարոն Օսկանյան, փաստն այն է, որ անձերից շատ բան է կախված: Օրինակ նույն Ֆասիեն Երեւանում հայտարարեց, որ Ռոբերտ Քոչարյանը ժամանակին նպատակահարմար գտավ բանակցություններում միաժամանակ ներկայացնել եւ ԼՂ-ն, եւ ՀՀ-ն: Այսօր մեկ այլ անձ'Սերժ Սարգսյանը նույն է անում: Անձերից չէ՞ կախված:

- Այդպիսի բան չի եղել, դա Լենմարկերի սխալ ընկալումներն են: Այսօրվա ՀՀ իշխանությունները պետք է որոշեն' ուզո՞ւմ են շարունակել ստեղծված իրավիճակը, թե՞ փոխեն: Թող դադարեցնեն բանակցել: Ես ասում եմ, որ այսօրվա բանավեճերը հայ-թուրքականից եւ ԼՂ հիմնախնդրից պետք է տեղափոխենք ներքաղաքական դաշտ: Մեր երկիրն այսօր հետ քայլ է անում: Նայեք տնտեսական դաշտը' մեր ժողովրդի առօրյան, թանկացումները, դոլարի բարձրացումը, երկրում ներդրումների նվազեցումը: Այսօր երկրում 12 տոկոս սղաճ կա, 18 տոկոս տնտեսական անկում ենք ունեցել: Ո՞վ է մտածում սրա մասին, ո՞վ է պատասխան տալու:

- Մեր Էկոնոմիկայի նախարարն ասել է, որ մենք պատվով հաղթահարել ենք տնտեսական ճգնաժամը:

- Ես կածում եմ, որ մեր իշխանավորները մի քիչ շուտ են խոսում: Նախորդ երկու տարին դաս չի եղել: Այն խոստումները, որ տրվեցին' մեծ ծրագրի իրականացում' այսօր չկա: Դա դաս չի եղել, որ ասեն' մի քիչ մտածենք, հետո խոսենք: Այսօր մակրոէկոնոմիկայի ամենաչարագույն երեւույթները' տնտեսական անկումն ու սղաճը տեղի են ունենում միաժամանակ: Դրանք իրար հակառակ ընթացող երեւույթներ են: ՀՀ-ում գործազրկությունը նորից գլուխ է բարձրացրել: Վաղուց այս տեմպերով արտագաղթ չի եղել:

- Դուք ի՞նչ ելք եք տեսնում:

- Երեք սցենար կա: Առաջինը' տեղում դոփելը կամ հետ գնալ. նախորդ երկու տարում մենք հետ քայլ ենք կատարել, եւ այդպես կարող է շարունակվել եւս 10 տարի: Երկրորդ հնարավոր սցենարը' կարող ենք ուղղակի քարշ գալ' 1-2 տոկոս տնտեսական աճով: Սա նշանակում է, որ միջին քաղաքացին իր այսօրվա ցածր կենսամակարդակը կրկնապատկելու համար պետք է 20 տարի սպասի: Երրորդ սցենարը, որը Հայաստանի նման փոքր եւ Սփյուռք ունեցող երկրի համար համարում եմ հնարավոր' քաղաքական եւ տնտեսական մենաշնորհների վերացումն է: Եթե մենք կարողանանք վերացնել քաղաքական մենաշնորհը, կվերանա նաեւ տնտեսական մենաշնորհը: Դա հանգում է եւ ԼՂ հիմնախնդրին, եւ հայ-թուրքական հարաբերություններին, եւ մեր ազգային անվտանգությանը:

- Ինչպե՞ս վերացնել քաղաքական մենաշնորհը:

- Քաղաքական մենաշնորհը դա մեկ կուսակցության մենաշնորհն է: Այսօր այդպես է: Կարո՞ղ է մեկն ինձ հետ վիճել, որ դա այդպես չէ: Հասարակությունը պետք է ճնշի, ստիպի իշխանություններին քայլեր ձեռնարկել: Իշխանությունները պետք է մտածեն, որ ավելի լավ է սովորական քաղաքացի լինել նորմալ երկրում, քան իշխանություն' նման երկրում, այսինքն' հետ գնացող, թուլացող:

- Պարոն Օսկանյան Դուք կարծում եք, որ իշխանությունները նման ցանկություն ունե՞ն:

- Քաղաքական ուժերը պետք է մտածեն, բոլորս պետք է մտածենք, ես գտնում եմ, որ այսպես շարունակել այլեւս հնարավոր չէ:

- ՀՀ-ում իրավիճակ փոխելու հարցում Դուք նաեւ Սփյուռքին կարեւորեցիք: Չե՞ք կարծում, որ հայ-թուրքական արձանագրությունների ստորագրումից հետո Սփյուռքը մեծ հիասթափություն ապրեց:

- Ամեն ինչ կարելի է փոխել: Եթե իմ թվարկած խնդիրները կարողանանք լուծել, ես համոզված եմ, որ Սփյուռքը մեծ աջակցություն կցուցաբերի Հայաստանին:

- Կխնդրեի անդրադառնալ Էրդողանի հայտարարությանն ուղղված մեր իշխանության ներկայացուցիչների պատասխաններին: Էրդողանն ասում է, որ կվտարի Թուրքիայում անօրինական ապրող 100 հազար հայերին, մեր իշխանություններն ասում են, որ այնտեղ այդքան անօրինական ապրող հայ չկա:

- Էրդողանի ասածը դատապարտելի է' անկախ նրանից, թե Թուրքիայում քանի հայ կա: Զարմանալի է նաեւ մեր իշխանությունների պատասխանը. փոխանակ մեղադրեն էրդողանին նման հայտարարության համար, թիվ են վիճարկում: Այստեղ կարեւորն այն է, թե ինչն է ստիպել Էրդողանին նման հայտարարություն անել: Ասել, որ մենք թուրքերի հետ ոչինչ չունենք, կորցնելու ոչինչ չունեք, դա սխալ է: Հայ-թուրքական հարաբերություններն այսօր մի այնպիսի վիճակի են հասել, որ տապալվելուց հետո, հնարավոր է, որ իրավիճակն ավելի վատանա, քան նախկինում էր: Ես առաջին օրվանից էլ համոզված էի, որ գործընթացը սխալ ճանապարհով է գնում: Ես գտնում եմ, որ դեռ հնարավոր է շտկել իրավիճակը:

- Ինչպե՞ս: Սերժ Սարգսյանը չի բացառել, որ հետ կանչի իր ստորագրությունը, դա ե՞լք է:

- Ես չեմ ուզում գնահատական տալ, քանի որ հիմա ոչինչ չեմ առաջարկելու, բայց նախքան քայլ անելը պետք է լուրջ մտածել: Սխալը սխալով երբեք հնարավոր չէ ուղղել: Պետք է մտածել ոչ թե մեր պատիվը, այլ' իրավիճակը փրկելու մասին:

- Մեր իշխանությունները որքան բարձր եւ հաճախ են ասում, որ ԼՂ հիմնախնդիրը որեւէ կապ չունի հայ-թուրքական հարաբերությունների հետ, Թուրքիայի իշխանություններն այնքան ավելի կոշտ են ասում, որ մինչեւ չլուծվի ԼՂ հիմնախնդիրը, արձանագրությունները չեն վավերացնի: Ի՞նչ կասեք այդ մասին:

- Ես արդեն հոգնել եմ այդ մասին խոսելուց: Ես չգիտեմ, ՀՀ-ում կա՞ մարդ, որը կապ չի տեսնում ԼՂ հիմնախնդրի եւ հայ-թուրքական հարաբերությունների միջեւ: Թող լսեն հայտարարությունները եւ հետեւեն, թե ինչ է կատարվում:

- Մոտ ապագայում ի՞նչ է զարգացումներ եք տեսնում ԼՂ բանակցային գործընթացում եւ հայ-թուրքական հարաբերություններում:

- Այսօր մենք պետք է մտահոգվենք, որ մեծացել է պատերազմի վերսկսման հավանականությունը: Ադրբեջանն արդեն քանի տարի է հսկա գումարներ է ծախսում իր բանակի հզորացման համար: Գոնե, Ադրբեջանի ընկալման մեջ շատ բան է փոխվել, նրանք այսօր, իսկապես համոզված են, որ առավելություններ ունեն մեր նկատմամբ: Եթե Ադրբեջանն «այո» է ասում բանակցային սեղանին դրված փաստաթղթին, դա նշանակում է, որ հույս չի կապում բանակցությունների հետ: Մենք պետք է լուրջ վերաբերվենք այդ հայտարարություններին: Հայ-թուրքական հարաբերություններում հնարավոր է ինչ-որ բան փոխել, բայց դրա համար կամք է պետք է: Ակնհայտ է, որ այսօր լուրջ խնդիրներ են առաջացել, որոնք սպառնում են մեր երկրի անվտանգությանը:

- ԼՂ հիմնախնդրին ու հայ-թուրքական հարաբերություններին ուղղված իշխանությունների քաղաքականությունն ինչպե՞ս կանդրադառնա երկրի ներքաղաքական իրավիճակի վրա:

- Մենք պետք է մտածենք, թե մեր ներքին իրավիճակն ինչպես է անդրադառնում այդ խնդիրներ վրա: Հակառակ դեպքում, չարախնդության խնդիր է առաջ գալիս: Կարո՞ղ է մենք ուրախանանք, որ ԼՂ հարցում, հայ-թուրքական հարաբերություններում իրավիճակն այնքան վատանա, որ արտահերթ ընտրություններ լինեն, սա՞ է մեր ուզածը:

- Պարոն Օսկանյան, մեր իշխանություններն անընդհատ հենց այդպես էլ ասում են, որ ներքաղաքական խնդիրների մասին պետք է լռել, որ արտաքին հարցերում մեր նկատմամբ ճնշումներ, պարտադրանքներ չլինեն, սակայն դրանից իրավիճակը միայն ավելի է վատանում:

- Այդ ժամանակներն արդեն անցել են, այսօր մենք խուլ գյուղերում չենք ապրում: Մենք չենք կարող համարել, որ ադրբեջանցիներն ու թուրքերը ապուշ են, չգիտեն, թե մեզ մոտ ինչ է կատարվում: Մենք պետք է մտածենք, թե մեր ներքաղաքական իրավիճակն ինչպես է ազդում ԼՂ հիմնախնդրի, հայ-թուրքական հարաբերությունների եւ մյուս խնդիրների վրա:

- Ինչպե՞ս եք գնահատում ԱՄՆ պետդեպարտամենտի զեկույցը: Իշխանությունները գտնում են, որ այն միակողմանի է եւ ոչ օբյեկտիվ, իսկ ընդդիմության կարծիքով, թեեւ ուշացումով, սակայն զեկույցն արտացոլում է իրականությունը:

- Պետք է լուրջ վերաբերվել այդ զեկույցներին: Դա դրսից հայացք, գնահատական է: Պետք չէ ընդունել, որ այնտեղ մարդիկ են նստած, որոնք մտածում են հայերին սեւացնելու, վիրավորելու մասին: Նրանք այդպես են ընկալում: Մենք պետք է մտածենք, թե ինչու են նրանք այդպես ընկալում: Օտարերկրյա ներդրողը ոչ թե նայում է, թե իր երկրում ՀՀ դեսպանն ինչ է ասում, այլ հետեւում է այդ զեկույցներին, ռեյտինգային ցուցանիշներին եւ հետո ասում է' գնամ այդ երկիր, ի՞նչ անեմ:

- Դուք ասում եք, որ պետք լուրջ վերաբերվել բոլորի հայտարարություններին, զեկույցներին: Ես կխնդրեի, անդրադառնալ ընդամենը երեկ ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանի այս հայտարարությանը. «Ես լուրջ չեմ վերաբերվում Թուրքիայի իշխանություններին»:

- Թույլ տվեք չպատասխանել այդ հարցին:

Հարցազրույցը վարեց Վիկտորյա Աբրահամյանը