Ոստիկանությունն այն մարմինը չէ, որը կարող է գնահատել տեղեկության ազդեցությանը հանրային տրամադրությունների վրա․ Բորիս Նավասարդյան

Մեկ շաբաթ է երկրում հայտարարված է արտակարգ դրություն: Կառավարությունը նաև սահմանափակումներ մտցրեց զանգվածային լրատվամիջոցների աշխատանքում։

Լրատվամիջոցների գործունեության սահմանափակման թեմայով «Մեդիա կենտրոնը» զրուցել է Երևանի ակումբի ակումբի նախագահ Բորիս Նավասարդյանի հետ:

-Պարոն Նավասարդյան, ազատ խոսքի ու արտակարգ դրության միջև ոսկե միջինը ո՞րը պետք է լիներ: Ի՞նչն էր պետք կանոնակարգել արտակարգ դրության պայմաններում և ինչո՞ւ կառավարությունը որոշեց ԶԼՄ-ների նկատմամբ մտահոգիչ քաղաքականություն որդեգրել այս օրերի համար:

-Ցանկացած քաղաքականություն, որը մշակվում է կառավարության կողմից արտակարգ դրության ժամանակ, պետք է հենվի իրավիճակի ուսումնասիրման և վերլուծության վրա, և ըստ դրա կարող են սահմանվել շատ խիստ միջոցներ, կարող են ընդհանրապես որևէ միջոցներ տեղեկատվության տարածման սահմանափակման չընդունվել: Ես կարծում եմ՝ կառավարությունը գնաց բավական խիստ սահմանափակումների ճանապարհով, որը չէր բխում իրավիճակից, քանի որ չկան ակնհայտ վտանգներ, սպառնալիքներ տեղեկատվական անվտանգության առումով, հասարակության մեջ՝ խուճապի դրսևորումներ, և ամեն ինչ կարծեք թե հանգիստ է, որքան էլ մարդիկ քիչ թե շատ բնական տագնապ ունեն զարգացումների հետ կապված: Տեսնում ենք, որ կառավարությունը կարողանում է բնակչության շրջանում վստահությունը պահպանել, կարողանում է տեղեկատվական հոսքերին արձագանքել: Այսինքն՝ կա վստահություն կառավարության գործողությունների նկատմամբ, մարդիկ շատ չեն փնտրում այլընտրանքային և ոչ հավաստի լուրեր: Եվ վերջապես իրավիճակի գնահատումը ենթադրում է, որ կառավարությունը պետք է հաշվարկի, թե ինչ ռեսուրսներ ունի. արդյոք կարողանում է բոլոր տեղեկատվական հոսքերին հետևել և ամեն մի խախտման համար միջոցներ ձեռնարկել: Կարծում եմ՝ այստեղ էլ ակնհայտ է եզրակացությունը, որ այդ կարգի հնարավորություններ մեր պայմաններում գոյություն չունեն: Ելնելով այս ամենից կարելի էր կամ ընդհանրապես որևէ սահմանափակում չդնել տեղեկատվության տարածման համար, կամ եթե նույնիսկ մշակել ու կիրառել, ապա շատ մեղմ միջոցներ: Մենք բազմիցս առաջարկել ենք, որ այդ միջոցները պետք է սահմանափակվեն տեղեկությունը ստանալու աղբյուրի վրա հստակ հղում անելու պահանջով: Ցանկալի էր, որ այլընտրանքային աղբյուրներից տեղեկություն տալով միևնույն ժամանակ առանց որևէ մեկնաբանության մեջբերվեր նաև կառավարության տված տեղեկությունները կամ մեկնաբանությունները: Սրանից դուրս որևէ բան անհրաժեշտ չէր անել: Ինչևէ Կառավարությունը փորձում է ամեն դեպքում հաշվի առնելով լրատվական դաշտի դժգոհությունները փոփոխություններ մտցնել այդ դրույթներում:

-Կառավարությունը փոփոխեց արտակարգ դրության ժամանակ լրատվամիջոցներին ուղղված դրույթներից մեկը՝ թույլ տալով օգտագործել կորոնավիրուսի թեմայով միջազգային պաշտոնական աղբյուրներից ստացվող տեղեկությունները: Սակայն դա չբավարարեց մեդիա հանրությանը: Այսինքն Դուք ակնկալում եք, որ վերջնական փոփոխություններն ավելի հստա՞կ կլինեն:

-Այո, կարծում եմ՝ այն սահմանափակումները, որոնք ես թվարկեցի, աղբյուրի վրա հղում, դրա հետ մեկտեղ տալ նաև պաշտոնական տեղեկություններ Հայստանի կառավարությունից և պարետատնից: Ինչ վերաբերում է այն փոքր զիջմանը, որ գնաց կառավարությունը, շատ փոքր ազդեցություն ունի տեղեկատվական միջավայրի վրա, քանի որ միայն օտարերկրյա պետությունների պաշտոնական ատյանների վրա հղում անելով՝ հնարավոր չէ նկարագրել՝ ինչ է կատարվում աշխարհում: Այստեղ, կարծում եմ, որևէ լիբերալացում ընդհանուր տեղեկատվական ռեժիմի դրանով ապահովված չէր, այնպես որ այդ քայլը քիչ ազդեցություն ունեցավ զարգացումների վրա: Ընդհանրապես այն, արտերկրին վերաբերող տեղեկությունների սահմանափակումը չաշխատող է և անիմաստ, դրա հետ կապված միայն մեկ պահանջ կարող է դրվել՝ աղբյորի նշումը, լսարանը ինքը կկողմնորոշվի՝ պե՞տք է վստահի այդ աղբյուրին, թե ոչ:

- Այս ընթացքում տարբեր օգտատերերի ու լրատվամիջոցների նկատմամբ եղան հորդորներ հեռացնել գրառումը կամ հրապարակումը: Արտակարգ դրությունից հետո լրատվամիջոցները կարո՞ղ են հարցը վիճարկել դատական կարգով:

-Կարծում եմ՝ այո, կարող են դատական կարգով վիճարկել ներկայացված պահանջների հիմնավորվածությունը: Թեև չեմ կարծում, որ բուն տեղեկություն տարածողների համար այդքան կարևոր էր, որ դատական գործեր լինեն: Ամենամեծ խնդիրն այն է, որ ընտրողական մոտեցում տեղի ունեցավ տարբեր տեղեկություններ տարածողների նկատմամբ: Մենք ամեն դեպքում ունենք տեղեկությունների բավական մեծ հոսքեր, որոնք պաշտոնական տվյալների վրա հիմնված չեն, դրանց վերաբերալ որևէ միջոցներ չեն ձեռնարկվում, մինչդեռ մի քանի հստակ հասցեատերեր տուժեցին, տհաճ պահեր ապրեցին, երբ իրենց տուն կամ խմբագրություն էին այցելում ոստիկանության ներկայացուցիչները և պահանջում հեռացնել հրապարակումը: Ընդ որում՝ պահանջը որևէ կերպ չէր բացատրվում, շատ ընդհանուր ձևակերպմամբ էր՝ կարող է խուճապ առաջացնել: Հաշվի առնելով, թե ով է այդ գործառույթի կատարողը՝ մենք շատ լավ հասկանում ենք, որ ոստիկանությունն այն մարմինը չէ, որը կարող է գնահատական տալ այս կամ այն տեղեկության ազդեցությանը հանրային տրամադրությունների վրա:

-Որոշակի մտահոգություններ կան, որ կառավարության՝ լրատվամիջոցների նկատմամբ ԱԴ պայմաններում որդեգրած քաղաքականությունը իներցիայի ուժով կարող է շարունակվել նաև ԱԴ ավարտից հետո:

- Կարծում եմ՝ կա այդպիսի վտանգ, քանի որ այն մարմինները, որոնք արդեն հաղթահարել են բարիերը և իրենց իշխանությունը լրատվամիջոցների վրա զգացել են, կարող են նման ոճով շարունակել նաև ԱԴ ավարտից հետո, հատկապես որ մեզ մոտ այնպիսի տպավորություն է հեղափոխությունից հետո, որ լրատվամիջոցները սուրբ կողմ են, ինչ էլ անեն, իրենց չի կարելի պատասխանատվության ենթարկել, քանի որ խոսքի ազատությունը մեզ համար առաջնային արժեքներից է: Հիմա մենք, փաստորեն, տեսնում ենք այդ մոտեցման փոփոխությունը: Բնականաբար եթե այն կատարվում է հիմա, կան որոշակի ռիսկեր, որ նույն կամ այլ միջոցներով կշարունակվի նաև հետագայում, ռիսկային է նաև այն առումով, որ արդեն իսկ տեսնում ենք միջազգային տարբեր կառույցներից քննադատական գնահատական կատավածին, հետագայում դա կարող է տեղ գտնել տարբեր զեկույցներում: Քաղաքական առումով կառավարության կատարած քայլը խնդրահարույց է ու պետության իմիջին վնասող:

Սա Բորիս Նավասարդյանի հետ հարցազրույցի հատվածական մեջբերում է: